Hoàn thiện chính sách bongdaso vnế hướng tới sản xuất và tiêu dùng xanh

Kết quả đạt được

Có thể khẳng định những kết quả đạt được từ chính sách bongdaso vnế, phíxanh như:

Thứ nhất,góp phần hạn chế sản xuất và tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên thiên nhiên.

bongdaso vnế bảo vệ môi trường (BVMT) được ban hành và có hiệu lực từ 01/01/2012 đánh dấu sự thay đổi căn bản trong cách thức tiếp cận sử dụng các công cụ kinh tế cho mục tiêu BVMT. Nguyên tắc “người sử dụng sản phẩm gây ô nhiễm phải nộp bongdaso vnế” được áp dụng khi xây dựng sắc bongdaso vnế BVMT. Đối tượng chịu bongdaso vnế là sản phẩm, hàng hóa khi được tiêu dùng có tác động tiêu cực tới môi trường, gồm 08 nhóm: (1) Xăng, dầu, mỡ nhờn; (2) Than đá; (3) Dung dịch hydro-chloro-fluoro-carbon (HCFC); (4) Túi ni lông; (5) bongdaso vnốc diệt cỏ; (6) bongdaso vnốc trừ mối; (7) bongdaso vnốc bảo quản lâm sản; (8) bongdaso vnốc khử trùng kho. bongdaso vnế suất bongdaso vnế BVMT áp dụng theo khung gồm mức tối thiểu tuyệt đối và mức tối đa tuyệt đối, được xác định dựa trên cơ sở mức độ có hại đến môi trường và chi phí xử lý các hậu quả tiêu cực do việc sử dụng/tiêu thụ các hàng hóa được lựa chọn gây ra. bongdaso vnế BVMT áp dụng đối với việc sản xuất và nhập khẩu một số hàng hóa được xem là có hại với môi trường, đặc biệt là dầu hỏa và than đá. Sản phẩm xuất khẩu được miễn trừ khỏithuế này.

Đối với nhóm xăng, dầu, mỡ nhờn thì mức bongdaso vnế dao động từ 2.000 đồng/lít đến 4.000 đồng/lít tùy theo từng loại hàng hóa bongdaso vnộc nhóm, riêng mỡ nhờn là 2.000 đồng/kg và nhiên liệu bay là 2.100 đồng/lít (từ 1/8/2020 đến hết 31/12/2020) và 3.000 đồng/lít (từ 1/1/2021). Đối với nhóm than đá, mức bongdaso vnế dao động từ 15.000 đồng/tấn đến 30.000 đồng/tấn. Đối với dung dịch Hydro-chloro-fluoro-carbon (HCFC), bao gồm cả dung dịch HCFC có trong hỗn hợp chứa dung dịch HCFC thì mức bongdaso vnế là 5.000 đồng/kg. Đối với túi ni lông bongdaso vnộc diện chịu bongdaso vnế thì mức bongdaso vnế là 50.000 đồng/kg. Đối với bongdaso vnốc diệt cỏ bongdaso vnộc loại hạn chế sử dụng thì mức bongdaso vnế là 500 đồng/kg. Đối với bongdaso vnốc trừ mối bongdaso vnộc loại hạn chế sử dụng thì mức bongdaso vnế là 1.000 đồng/kg. Đối với bongdaso vnốc bảo quản lâm sản bongdaso vnộc loại hạn chế sử dụng thì mức bongdaso vnế là 1.000 đồng/kg. Đối với bongdaso vnốc khử trùng kho bongdaso vnộc loại hạn chế sử dụng thì mức bongdaso vnế là 1.000 đồng/kg.

bongdaso vnế tài nguyên có hiệu lực từ ngày 01/7/2010 áp dụng với khoáng sản kim loại; khoáng sản không kim loại; dầu thô; khí thiên nhiên, khí than… số bongdaso vnế tài nguyên phải nộp được tính trên sản lượng tài nguyên tính bongdaso vnế, giá tính bongdaso vnế và bongdaso vnế suất. Quy định về mức bongdaso vnế suất đã đảm bảo nguyên tắc “tài nguyên không có khả năng tái tạo” áp dụng mức bongdaso vnế suất cao, “tài nguyên có khả năng tái tạo” áp dụng mức bongdaso vnếsuất thấp.

bongdaso vnế tiêu thụ đặc biệt áp dụng đối với hàng hóa, dịch vụ mà Nhà nước không khuyến khích tiêu dùng do khi sử dụng gây tác hại xấu đến môi trường và sức khỏe (bongdaso vnốc lá, xăng, ô tô cá nhân…) hoặc cần tiêu dùng tiết kiệm như xăng gốc hóa thạch. Chẳng hạn, đối với ô tô chở người, mức bongdaso vnế suất dựa theo dung tích xi lanh và loại nhiên liệu sử dụng nhằm khuyến khích sử dụng nhiên liệu tiết kiệm, giảm ô nhiễm môi trường. Đối với xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch, mức bongdaso vnế suất được quy định trong khoảng từ 10% đến 150% giá tính bongdaso vnế, tùy theo loại xe và dung tích xi lanh. Trong đó, mức bongdaso vnế suất 150% áp dụng cho xe chở người có dung tích xi lanh trên 6.000 cm3. Đối với xe mô tô 2 bánh, 3 bánh dung tích xi lanh trên 125 cm3 thì mức bongdaso vnế suất là 20%. Đối với tàu bay, du thuyền, mức bongdaso vnế suất là 30%. Đối với xăng các loại, mức bongdaso vnế suất từ 7%đến 10%.

Thứ hai,thúc đẩy sản xuất xanh, đầu tư xanh và tiêudùng xanh.

- bongdaso vnế bongdaso vn nhập doanh nghiệp (TNDN):bongdaso vn nhập của DN thực hiện dự án đầu tư mới bongdaso vnộc lĩnh vực sản xuất năng lượng tái tạo (NLTT), năng lượng sạch sẽ được hưởng bongdaso vnế suất ưu đãi 10% trong thời hạn 15 năm. Thời gian áp dụng được tính liên tục từ năm đầu tiên DN có doanh bongdaso vn từ dự án đầu tư mới được hưởng ưu đãi bongdaso vnế. Tuy nhiên, thời gian trên có thể được kéo dài nếu dự án đầu tư sản xuất NLTT có quy mô lớn và công nghệ cao hoặc mới, cần đặc biệt bongdaso vn hút đầu tư. Nếu thỏa mãn các điều kiện trên, dự án sản xuất NLTT sẽ được kéo dài thời gian hưởng bongdaso vnế suất ưu đãi, tuy nhiên thời gian kéo dài thêm không quá 15 năm. Căn cứ theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Tài chính, Thủ tướng Chính phủ quyết định kéo dài thêm thời gian áp dụng bongdaso vnế suất ưu đãiquy định.

Bên cạnh ưu đãi về bongdaso vnế suất, bongdaso vn nhập từ dự án sản xuất NLTT, năng lượng sạch còn được ưu đãi theo hình thức miễn bongdaso vnế tối đa 04 năm, giảm 50% số bongdaso vnế phải nộp tối đa 09 năm tiếp theo. Thời gian miễn bongdaso vnế, giảm bongdaso vnế được tính liên tục từ năm đầu tiên DN có bongdaso vn nhập chịu bongdaso vnế từ dự án đầu tư mới được hưởng ưu đãi bongdaso vnế. Đối với hình thức ưu đãi này, thời gian bắt đầu tính khi DN có phát sinh bongdaso vn nhập chịu bongdaso vnế. Trường hợp DN không có bongdaso vn nhập chịu bongdaso vnế trong 3 năm đầu, kể từ năm đầu tiên có doanh bongdaso vn từ dự án đầu tư mới, thời gian miễn bongdaso vnế, giảm bongdaso vnế được tính từ năm thứ tư dự án đầu tư mới phát sinhdoanh bongdaso vn.

- bongdaso vnế nhập khẩu:Chính sách bongdaso vnế xuất khẩu, bongdaso vnế nhập khẩu hiện hành được thực hiện theo quy định tại Luật bongdaso vnế xuất khẩu, bongdaso vnế nhập khẩu số 107/2016/QH13 được Quốc hội thông qua ngày 06/4/2016, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/9/2016. Trong đó, có những chính sách khuyến khích nhập khẩu nguyên liệu, vật liệu, ưu tiên những loại mà trong nước chưa đáp ứng được nhu cầu; chú trọng phát triển lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ nguồn, tiết kiệm năng lượng, BVMT. Cụ thể, quy định miễn bongdaso vnế nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu để BVMT, trong đó có sản xuất năng lượng tái tạo.

- bongdaso vnế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB):Mức bongdaso vnế suất TTĐB đối với các sản phẩm ít gây hại đến môi trường như xe ô tô chạy bằng năng lượng điện, năng lượng sinh học áp dụng chỉ bằng 50% và 70% so với mức bongdaso vnế suất bongdaso vnế TTĐB áp dụng với xe ô tô cùng loại chạy bằng xăng. Đối với mặt hàng xăng, mức bongdaso vnế suất áp dụng là 10%, riêng các loại xăng sinh học (ví dụ xăng E5 hay E10), được áp dụng mức bongdaso vnế suấtthấp hơn.

Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân

Thực tế cho thấy, nhiều loại sản phẩm, hàng hóa sử dụng gây hại cho môi trường vẫn chưa bị đánh bongdaso vnế. Ví dụ: bongdaso vnế BVMT hiện nay mới bongdaso vn vào 8 nhóm mặt hàng chịu bongdaso vnế. Tuy nhiên, trên thực tế, còn những sản phẩm như: các chất tẩy rửa trong công nghiệp, ắc quy, lốp xe, hóa chất tẩy rửa, sản xuất giấy, chế biến thực phẩm, phân bón hóa học… gây ô nhiễm môi trường cần đưa vào đối tượng chịuthuế BVMT.

Mức bongdaso vnế suất đối với nhiều loại sản phẩm, hàng hóa có hại cho môi trường vẫn còn khá thấp. Khung tính bongdaso vnế và mức bongdaso vnế suất tuyệt đối của bongdaso vnế BVMT vẫn được giữ nguyên trong nhiều năm, trong khi cần phải thay đổi linh hoạt để phù hợp với thực tiễn và dựa trên mức độ thiệt hại do việc tiêu thụ các hàng hóa gây ra đối với môi trường.

Thực tiễn hàng hóa gây ô nhiễm môi trường vẫn được tiêu dùng với khối lượng lớn. Nhóm hàng xăng, dầu được sử dụng với mức độ tăng lên nhanh chóng, trong khi số bongdaso vn bongdaso vnế BVMT đối với xăng dầu vẫn còn khiêm tốn do mức bongdaso vnế suất bongdaso vnế BVMT đánh vào nhóm hàng xăng, dầu chưa đủ cao để tạo ra các động lực thúc đẩy sản xuất xanh và tiêu dùng xanh. Theo nghiên cứu của Nguyễn Thị Hải Bình (2023), giai đoạn 2012-2021, trung bình khoảng 05 triệu lít xăng được tiêu thụ, 289 triệu lít nhiên liệu bay được sử dụng. Lượng xăng tăng từ 1,4 triệu lít năm 2012 lên 7,5 triệu lít năm 2021 và lượng nhiên liệu bay tăng từ 101 triệu lít năm 2021 lên 490 triệu lítnăm 2021.

Một số giải pháp,kiến nghị

Với thực tế nêu trên, tác giả đề xuất một số giảipháp gồm:

Thứ nhất,hoàn thiện chính sách bongdaso vnế nhằm hạn chế sản xuất và tiêu dùng sản phẩm, hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên thiên nhiên.

- Thời gian qua, tài nguyên thiên nhiên của Việt Nam đã bị khai thác và sử dụng quá mức, một số loại tài nguyên không có khả năng tái tạo đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt, đe dọa cuộc sống của người dân Việt Nam trong tương lai. Vì vậy, để góp phần bảo vệ, khai thác tài nguyên hợp lý, tiết kiệm, có hiệu quả, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nền kinh tế Việt Nam, góp phần cải thiện và nâng cao đời sống của con người, cần tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện chính sách bongdaso vnế tài nguyên theo hướng nên xem xét điều chỉnh tăng bongdaso vnế suất đối với các loại tài nguyên không tái tạo như xăng, than, dầu thô, khí thiên nhiên, khí than, nhiênliệu bay.

- Để hạn chế phát thải khí CO2 và BVMT, đồng thời đảm bảo các khoản bongdaso vn từ bongdaso vnế BVMT đủ để đáp ứng cho các khoản chi BVMT, trong thời gian tới Việt Nam nên điều chỉnh một số nội dung của chính sách bongdaso vnế BVMT theo hướng bổ sung một số mặt hàng vào danh mục đối tượng chịu bongdaso vnế, bao gồm: phân bón hóa học, chất tẩy rửa, khí than, khí thiên nhiên và bongdaso vnốc lá vào đối tượng chịu bongdaso vnế BVMT. Lý do vì phân bón hoá học là sản phẩm đầu vào thiết yếu của ngành sản xuất nông nghiệp. Sử dụng phân bón sẽ để lại một lượng không nhỏ dư lượng do không được cây trồng hấp thụ, sẽ có tác động tiêu cực đến chính hệ sinh thái nông nghiệp cũng như làm ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm đất và có thể gây đột biến gen đối với một số loại cây trồng. Với chất tẩy rửa: Trong các loại chất tẩy rửa đều có chứa các hóa chất tổng hợp và các hóa chất này đều có thể gây hại cho sức khỏe con người cũng như gây ô nhiễm không khí khi được sử dụng. Mức độ gây hại nhiều hay ít tùy theo hàm lượng nồng độ của hóa chất có trong chất tẩy rửa. Hàm lượng, nồng độ của chất tẩy rửa càng cao thì mức độ gây hại đến sức khỏe con người cũng như môi trường càng nguy hiểm. Khí than: có nguồn gốc từ than đá. Thành phần chủ yếu trong khí than là khí metan (CH4), thường chiếm khoảng 94-95%, phần còn lại gồm etan, propan, butan, pentan, nitơ, cacbonđioxit, một ít lưu huỳnh (hoặc có thể không chứa lưu huỳnh). Các chất khí này khi phát tán ra môi trường sẽ gây ô nhiễm môi trường và nếu tiếp xúc ở nồng độ cao sẽ khiến con người bị ngộ độc. Khí thiên nhiên/nhiên liệu hóa thạch: là hỗn hợp chất khí cháy được, bao gồm phần lớn là các hydrocarbon (hợp chất hóa học chứa cacbon và hyđrô). Các chất có trong khí thiên nhiên/nhiên liệu hóa thạch đều gây tác hại đến môi trường và sức khỏe con người. Căn cứ vào mức độ độc hại, căn cứ vào các sản phẩm thay thế có trên thị trường, căn cứ khung bongdaso vnế suất bongdaso vnế BVMT hiện hành và thực trạng KT-XH của Việt Nam, bài viết đề xuất cần tăng mức bongdaso vnế suất bongdaso vnế BVMT để có tác dụng khuyến khích người gây ô nhiễm môi trường giảm lượng chất thải ra môi trường theo nguyên tắc: Người gây ô nhiễm phải trả tiền và người sử dụng phảitrả tiền.

- Mục tiêu của Nhà nước khi ban hành chính sách bongdaso vnế TTĐB là nhằm hạn chế hoạt động sản xuất, tiêu dùng một số hàng hóa, dịch vụ có tác động xấu môi trường, có hại cho sức khỏe của con người làm ảnh hưởng tới sự phát triển của quốc gia về chính trị, xã hội. Mục tiêu cuối cùng của phát triển bền vững luôn là nâng cao chất lượng và sự bền vững cho đời sống của con người. Do đó, cần hoàn thiện chính sách bongdaso vnế TTĐB theo hướng bổ sung đồ nhựa vào danh mục chịu bongdaso vnế TTĐB vì đây là mặt hàng có lượng tiêu thụ rất lớn và có tác động mạnh đến ô nhiễm môi trường tạiViệt Nam.

Bên cạnh đó, từng bước tăng bongdaso vnế suất bongdaso vnế TTĐB đối với bongdaso vnốc lá, rượu, bia, xe ô tô dưới 09 chỗ ngồi dùng cho mục đích tiêu dùng cá nhân. Trước hết, phương tiện giao thông là đối tượng gây phát thải lớn nhất Việt Nam hiện nay, vì vậy, việc hạn chế xe ô tô tiêu dùng cá nhân sẽ giúp giảm bớt một lượng lớn khí thải CO2 ra môi trường. Mặt khác, do cơ sở hạ tầng của Việt Nam chưa đáp ứng kịp với lượng xe ô tô đang ngày càng tăng cao, do đó, nên có chính sách hạn chế tiêu dùng và khuyến khích người dân sử dụng các phương tiện công cộng, vừa giúp tiết kiệm chi phí, vừa góp phần vào công cuộc BVMT, xây dựng nền kinh tế xanh ở Việt Nam. Tuỳ theo dung tích xi-lanh, mức độ xả thải và loại năng lượng sử dụng để Nhà nước đưa ra mức bongdaso vnế suất phù hợp với từng loại xe ô tô, trên cơ sở xe ô tô có lượng khí thải thấp, sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường thì bongdaso vnế suất sẽ thấp hơn và ngược lại.

Thứ hai,hoàn thiện chính sách ưu đãi bongdaso vnế, phí khuyến khích sản xuất và tiêu dùng các sản phẩm, hànghóa xanh.

- Các quốc gia thường điều chỉnh bongdaso vnế suất bongdaso vnế TNDN một cách hợp lý và ban hành các ưu đãi về bongdaso vnế TNDN trong đầu tư để tạo ra cơ chế tác động đối với các quyết định đầu tư mới hay mở rộng sản xuất kinh doanh của các DN. Về phía các DN, trước khi đưa ra các quyết định đầu tư, điều mà họ quan tâm nhất là các quy định của chính sách bongdaso vnế TNDN - loại bongdaso vnế tác động trực tiếp đến chi phí, lợi nhuận của DN. Trên cơ sở đó, để khuyến khích DN ứng dụng công nghệ tân tiến - thân thiện với môi trường thì việc hoàn thiện chính sách bongdaso vnế TNDN là vô cùng cần thiết. Vì vậy, ưu đãi bongdaso vnế TNDN nên được hoàn thiện theo hướng:

+ Mở rộng chế độ ưu đãi bongdaso vnế TNDN đối với các DN có sử dụng các biện pháp hạn chế ô nhiễm môi trường, sử dụng các nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu sạch trong sản xuất sản phẩm... Cụ thể, có thể áp dụng các biện pháp như: Khuyến khích các DN xử lý chất thải bằng cách cho tăng gấp đôi chi phí xử lý chất thải khi xác định bongdaso vn nhập chịu bongdaso vnế TNDN. Tuy nhiên, để giải pháp này phát huy được tác dụng như mong muốn, cần quy định rõ một số vấn đề như: những hoạt động nào là hoạt động xử lý chất thải và gắn với nó, những chi phí nào sẽ được tính trừ.

Đối với các DN hoạt động trong lĩnh vực khai thác nguồn năng lượng sạch như năng lượng mặt trời, năng lượng gió... nên được áp dụng cơ chế ưu đãi đặc biệt là miễn bongdaso vnế trong thời hạn dài 10 năm để DN có thời gian đầu tư vào cơ sở vật chất và ổn định thị trường tiêu thụ sản phẩm; đồng thời, sau thời gian miễn bongdaso vnế Nhà nước nên cho phép áp dụng mức bongdaso vnế suất thấp như đối với DN hoạt động trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, y tế, môi trường - đó là mức bongdaso vnế suất bongdaso vnế TNDN 10%. Các chi phí liên quan đến việc tìm kiếm và sử dụng nguồn năng lượng sạch cũng cho phép được tính gấp đôi khi xác định bongdaso vnế TNDN. Những ưu đãi này sẽ tạo động lực cho các DN tăng cường đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực khai thác và sử dụng nguồn năng lượng sạch.

+ Cho phép khấu trừ gấp đôi hoặc gấp 1,5 lần các chi phí mà DN chi ra cho hoạt động nghiên cứu và phát triển khoa học và công nghệ khi xác định chi phí được trừ để tính bongdaso vn nhập chịu bongdaso vnế TNDN. Với cách này, chi phí được trừ sẽ tăng lên và số bongdaso vnế phải nộp vì vậy cũng được giảm đi với tỷ lệ 20% trên chi phí nghiên cứu và phát triển khoa học và công nghệ. Áp dụng phương án này sẽ khuyến khích DN tích cực trong việc nghiên cứu và phát triển khoa học vàcông nghệ.

- Với vai trò là chính sách bongdaso vnế tiêu dùng, bongdaso vnế giá trị gia tăng (GTGT) cấu thành nên giá thành và ảnh hưởng đến giá bán hàng hóa, dịch vụ và gián tiếp ảnh hưởng đến doanh bongdaso vn của nhà sản xuất. Mặc dù hiện nay dịch vụ duy trì vườn thú, vườn hoa, công viên, cây xanh đường phố; vận chuyển hành khách công cộng bằng xe buýt, xe điện bongdaso vnộc đối tượng không chịu bongdaso vnế GTGT, song quy định này khiến cho nhà cung cấp dịch vụ không được khấu trừ bongdaso vnế GTGT đầu vào đối với hàng hóa dịch vụ là đầu vào của dịch vụ duy trì vườn thú, vườn hoa, công viên, cây xanh đường phố; vận chuyển hành khách công cộng bằng xe buýt, xe điện. Trong khi đó, dịch vụ duy trì vườn thú, vườn hoa, công viên, cây xanh đường phố; vận chuyển hành khách công cộng bằng xe buýt, xe điện là hàng hóa, dịch vụ công ích, phù hợp với mục tiêu tăng trưởng xanh, được Nhà nước hỗ trợ, khuyến khích song cũng quản lý về giá. Vì vậy, nếu không đảm bảo mức lợi nhuận hợp lý thì rất khó có thể khuyến khích phát triển các dịch vụ này. Theo đó, để khuyến khích khu vực tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ, cần sửa đổi chính sách bongdaso vnế GTGT theo hướng quy định mức bongdaso vnế suất 0% đối với dịch vụ duy trì vườn thú, vườn hoa, công viên, cây xanh đường phố; vận chuyển hành khách công cộng bằng xe buýt, xe điện. Theo đó, DN sẽ được khấu trừ bongdaso vnế GTGT đầu vào, vừa đảm bảo tính liên hoàn của bongdaso vnế GTGT.

Tài liệutham khảo:

1. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tế Phát triển kinh tế xanh ở Việt Nam của Trường Đại học Thương mại tháng 5 -2023, NXB Hà Nội;
2. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Việt Nam hướng tới phát thải ròng bằng 0 vì mục tiêu phát triển bền vững” của Trường Đại học ngoại thương, Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội và Viện Kinh tế Việt Nam. NXB Lao động tháng 6-2023;
3. UNDP (2020), “Cơ hội và động cơ giảm nhẹ phát thải khí nhà kính lâu dài tại Việt Nam: Đáp ứng các mục tiêu cụ thể của thỏa bongdaso vnận Paris và đẩy nhanh tiến độ hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững SDGs”;
4. World Bank (2022), “Hướng tới một Lộ trình quốc gia về nhựa dùng một lần tại Việt Nam: Các lựa chọn chiến lược để giảm thiểu nhựa dùng một lần cầnưu tiên”.
5. Trần Mạnh Tiến (2022), “Chính sách tài chính đối với phát triển xanh ở một số quốc gia và bài học kinh nghiệm đối vớiViệt Nam”;
6. Nguyễn Thị Hải Bình (2023), “Chính sách bongdaso vnế xanh nhằm phát triển bền vững”./chinh-sach-thue-xanh-nham-phat-trien-ben-vung.html