Thực hư quy định cán bộ, công chức, viên chức không được đầu tư bongdaso dữ liệu

Luật bongdaso dữ liệu nghiệp sửa đổi 2025 và các văn bản liên quan đang khiến nhiều người lo ngại việc cán bộ, công chức, viên chức đầu tư chứng khoán có thể vi phạm pháp luật. Phóng viên Tạp chí Kinh tế - Tài chính đã có những trao đổi cụ thể với Luật sư Nguyễn Thị Ngọc Anh - Giám đốc Công ty Luật TNHH Toàn cầu ATA về vấn đề này.

Cán bộ, công chức, viên chức vẫn được phép tham gia đầu tư chứng khoán

Phóng viên: Thưa bà, gần đây có nhiều thông tin lo ngại về quy định cán bộ, công chức, viên chức không được thành lập, góp vốn, mua cổ phần hoặc điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp, theo Luật bongdaso dữ liệu nghiệp sửa đổi năm 2025 (số 76/2025/QH15), có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Bà có thể giải thích rõ hơn về quy định này?

Bà Nguyễn Thị Ngọc Anh:Trước hết, cần khẳng định rằng quy định liên quan đến việc cán bộ, công chức, viên chức không được thành lập hoặc điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp không phải là điểm hoàn toàn mới. Nội dung này đã được quy định trong Luật Cán bộ, công chức năm 2008 và Luật Viên chức năm 2010, sau đó tiếp tục được kế thừa tại khoản 2 Điều 17 Luật bongdaso dữ liệu nghiệp năm 2020. Luật bongdaso dữ liệu nghiệp sửa đổi năm 2025 giữ nguyên tinh thần này, đồng thời bổ sung cơ chế mở đối với một số trường hợp cụ thể, cho phép cán bộ, công chức, viên chức được tham gia thành lập, góp vốn hoặc điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp trong các lĩnh vực đặc thù như khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Về nguyên tắc, cần phân biệt rõ hai nhóm hành vi mà pháp luật điều chỉnh:

Thứ nhất, cán bộ, công chức, viên chức không được phép thành lập, quản lý hoặc điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp dưới bất kỳ hình thức nào.

Thứ hai,trong một số trường hợp, pháp luật hạn chế việc cán bộ, công chức, viên chức góp vốn vào bongdaso dữ liệu nghiệp, đặc biệt khi hành vi này có thể dẫn đến xung đột lợi ích với chức trách công vụ.

Tuy nhiên, những giới hạn nêu trên không đồng nghĩa với việc cấm tuyệt đối cán bộ, công chức, viên chức tham gia các hoạt động đầu tư tài chính. Trường hợp việc đầu tư vào thị trường chứng khoán chỉ mang tính chất tích sản hoặc đầu tư thuần túy, không gắn với vai trò quản lý, điều hành hoặc chi phối bongdaso dữ liệu nghiệp, thì không bị coi là hành vi vi phạm pháp luật.

Nói cách khác, cán bộ, công chức, viên chức vẫn được phép tham gia đầu tư chứng khoán, miễn là không đóng vai trò cổ đông sáng lập, cổ đông chi phối, hoặc không giữ bất kỳ vị trí nào trong bộ máy điều hành của bongdaso dữ liệu nghiệp. Việc sở hữu cổ phiếu với tư cách cá nhân, không kèm theo quyền kiểm soát thực tế hoặc khả năng can thiệp vào hoạt động quản trị bongdaso dữ liệu nghiệp, là phù hợp với quy định pháp luật hiện hành.

Phóng viên: Thế nhưng, có ý kiến cho rằng, việc mua cổ phiếu niêm yết trên sàn dù không tham gia điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp vẫn là một hình thức góp vốn. Quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào?

Bà Nguyễn Thị Ngọc Anh:Đây là một quan điểm phổ biến nhưng chưa thật sự chính xác khi đối chiếu với hệ thống pháp luật hiện hành. Thực tế, pháp luật phân biệt rõ giữa “góp vốn để tham gia quản lý, điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp” và “đầu tư tài chính thuần túy”. Việc mua cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán, nếu không đi kèm quyền chi phối, điều hành hay tham gia bộ máy quản trị bongdaso dữ liệu nghiệp, thì về bản chất là một hình thức đầu tư tài chính, không đồng nghĩa với hành vi góp vốn bị cấm theo luật.

Quan trọng nhất là mục đích và vai trò của người đầu tư. Nếu cán bộ, công chức, viên chức chỉ nắm giữ cổ phiếu như một tài sản tài chính, không can thiệp vào hoạt động bongdaso dữ liệu nghiệp, không có quyền bổ nhiệm hay chỉ đạo Hội đồng Quản trị, Ban Giám đốc, thì điều đó không vi phạm quy định cấm góp vốn, điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp.

Tuy nhiên, khi hành vi đầu tư cổ phiếu dẫn tới khả năng chi phối hoặc tác động gián tiếp đến hoạt động điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp, nhất là bongdaso dữ liệu nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của chính cán bộ, công chức, viên chức đó, thì sẽ phát sinh rủi ro pháp lý. Khi đó, không chỉ đạo đức công vụ bị đặt dấu hỏi, mà còn có nguy cơ vi phạm quy định về phòng, chống xung đột lợi ích và bị xử lý theo Luật Phòng, chống tham nhũng.

Hợp pháp, nhưng phải đúng giới hạn

Phóng viên: Làm sao để phân định ranh giới giữa quyền đầu tư hợp pháp và nguy cơ vi phạm đạo đức công vụ trong bối cảnh thị trường chứng khoán ngày càng phổ biến, đặc biệt với cán bộ, công chức, viên chức giữ vai trò quản lý?

Bà Nguyễn Thị Ngọc Anh:Điều này rất đáng lưu tâm. Cần nhấn mạnh rằng, pháp luật không chỉ dừng ở quy định cấm chung chung, mà còn đưa ra các giới hạn cụ thể theo từng nhóm đối tượng. Theo Điều 20, khoản 4 Luật Phòng, chống tham nhũng: "Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan nhà nước không được góp vốn vào bongdaso dữ liệu nghiệp hoạt động trong phạm vi ngành, nghề mà người đó trực tiếp thực hiện việc quản lý nhà nước..."

Điều đó có nghĩa là, cán bộ, công chức, viên chức giữ chức vụ lãnh đạo tại các cơ quan nhà nước không được đầu tư vào cổ phần của bongdaso dữ liệu nghiệp hoạt động trong lĩnh vực do mình quản lý, dù là cổ phiếu niêm yết hay chưa niêm yết. Đây là cơ chế nhằm ngăn chặn xung đột lợi ích và ngăn ngừa khả năng lạm dụng quyền lực để trục lợi cá nhân.

Nếu cán bộ, công chức, viên chức vi phạm, tùy theo mức độ, hậu quả và tính chất hành vi, có thể bị xử lý kỷ luật từ khiển trách đến buộc thôi việc theo quy định. Đồng thời, còn có thể bị xử lý theo các chế định của Luật Phòng, chống tham nhũng, bao gồm yêu cầu kê khai tài sản, minh bạch thu nhập, và thực hiện nghĩa vụ phòng tránh xung đột lợi ích.

Tôi cho rằng mục tiêu của các nhà làm luật là bảo vệ sự liêm chính và khách quan trong bộ máy nhà nước, đồng thời tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng để cán bộ, công chức, viên chức có thể đầu tư tài chính hợp pháp, nhưng không biến lợi ích cá nhân thành động cơ chi phối hoạt động công vụ.

Phóng viên: Luật sửa đổi cho phép một số cán bộ, công chức, viên chức được tham gia góp vốn, mua cổ phần, thậm chí thành lập và điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp trong một số lĩnh vực như khoa học - công nghệ. Bà đánh giá thế nào về điểm mở này?

Bà Nguyễn Thị Ngọc Anh:Đúng vậy. Đây là một điểm tiến bộ trong lần sửa đổi này. Luật bongdaso dữ liệu nghiệp năm 2025 đã luật hóa các trường hợp ngoại lệ, cho phép cán bộ, công chức, viên chức, đặc biệt là những người làm trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, có thể góp vốn, thành lập và điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp trong khuôn khổ pháp luật chuyên ngành cho phép.

Về mặt kỹ thuật, quy định này góp phần đồng bộ hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu hội nhập và đổi mới mô hình tăng trưởng. Về mặt nội dung, đây là sự tiếp nối chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước trong thúc đẩy đổi mới sáng tạo, như được nêu rõ trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia.

Đặc biệt, Nghị quyết số 193/2025/QH15 ngày 19/2/2025 của Quốc hội cũng đã thí điểm một số cơ chế đặc biệt, trong đó quy định rõ các trường hợp viên chức, viên chức quản lý được tham gia góp vốn, quản lý và điều hành bongdaso dữ liệu nghiệp do tổ chức khoa học - công nghệ công lập hoặc cơ sở giáo dục đại học công lập thành lập. Điều này mở ra cơ hội để các nhà khoa học, chuyên gia công nghệ đưa kết quả nghiên cứu ra thị trường, góp phần nâng cao giá trị ứng dụng và tính thực tiễn của khoa học.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn bà!