Công tác kinh tế - tài bongdaso com và việc huy động nhân dân phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ (*)

Trong chiến cuộc Đông Xuân năm 1953-1954 với đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ, quân đội ta trong 55 ngày chiến đấu, sở dĩ làm nên chiến thắng vẻ vang chấn động địa cầu, đó là do sự lãnh đạo tài tình của Bộ Chính trị và Hồ Chủ tịch; của Bộ Tổng tư lệnh và các cán bộ chỉ huy đã dày dạn kinh nghiệm trong gần 9 năm kháng chiến; Do sự chiến đấu ngoan cường của các chiến sĩ vệ quốc quân mà lòng dũng cảm tuyệt vời đã làm bongdaso com quân thù phải kinh hồn, khiếp đảm; Do các đoàn vận tải và dân công hỏa tuyến lăn lộn dưới bom đạn của quân thù, đưa đến bongdaso com bộ đội tác chiến những thứ gì cần thiết để chiến đấu và chiến thắng.

Nhiều nhà văn đã dùng những ngôn từ tuyệt đẹp để ca ngợi Anh hùng Phan Đình Giót lấy thân mình lấp lỗ châu mai, Anh hùng Tô Vĩnh Diện lao mình bongdaso como chèn bánh xe để giữ pháo khỏi rơi xuống vực thẳm, Anh hùng Bế Văn Đàn đưa vai làm giá súng. Đối với những đoàn dân công phục vụ tiền tuyến, anh em cũng đã dùng những chữ súc tích “đôi vai nghìn cân, đôi chân vạn dặm” để mô tả tinh thần bền bỉ, dẻo dai, chịu đựng mọi gian khổ của đội quân không phiên hiệu này…

Nhưng tôi nghĩ rằng những chữ tuyệt đẹp nói trên cũng chưa thể tả hết được tinh thần phấn khởi của hậu phương dốc lòng chi viện tiền tuyến, của đảng bộ địa phương và chính quyền các cấp đã làm hết sức mình để khắc phục mọi khó khăn, giải quyết bao nhiêu những vấn đề phức tạp để phục vụ chiến dịch dài ngày này trên một chiến trường cách xa hậu phương đến 500km.

Ngay từ lúc bắt đầu chuẩn bị chiến dịch, Bộ Chính trị, Hội đồng Chính phủ và Bác Hồ đã theo sát việc thi hành lệnh tổng động viên và hạ quyết tâm là phải bảo đảm cung cấp đầy đủ bongdaso com tiền tuyến để tiêu diệt toàn bộ quân địch trong chiến dịch quyết định này. Qua những cuộc thảo luận ở Ban Kinh tế Chính phủ mà tôi tham dự cũng như qua việc đi kiểm tra tôi thấy rằng tất cả các khu tỉnh miền Bắc ở vùng tự do cũng như ở các căn cứ du kích và vùng du kích ở địch hậu, tất cả các ngành kinh tế tài chính đã chấp nhận lệnh này một cách nghiêm túc và với tinh thần trách nhiệm cao.

Điều kiện khách quan thuận lợi giúp bongdaso como việc thi hành lệnh tổng động viên là những chiến thắng liên tiếp của quân đội ta trong chiến dịch đường số 4 cuối năm 1950, tiếp theo đó là chiến dịch Trần Hưng Đạo và Hoàng Hoa Thám rồi đến chiến dịch Hà Nam Ninh xuân hè năm 1951, chiến dịch Hòa Bình cuối năm 1951 đầu năm 1952 cùng những trận chống càn thắng lợi ở khu Tả Ngạn và miền Nam Nam Định, Ninh Bình, bẻ gãy thế kìm kẹp của địch và làm cho ngụy quyền tan rã từng mảng.

Đi đôi với những thắng lợi trên, từ cuối năm 1950, đầu năm 1951, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa lại được các nước anh em công nhận làm bongdaso com đồng bào ta thấy rõ thắng lợi của công cuộc kháng chiến không còn xa nữa, nên ai nấy đều phấn khởi và nô nức góp của, góp công bongdaso com chiến dịch lịch sử này. Tuy nhiên, phải nói rằng những chính sách đúng đắn về kinh tế tài chính, về tạm cấp ruộng đất vắng chủ và về thực hiện giảm tô của Đảng và Chính phủ thi hành từ sau Đại hội Đảng lần thứ hai đầu năm 1951 và qua các năm 1952, 1953 đã phát huy tiềm lực kinh tế của vùng tự do giúp bongdaso com Nhà nước huy động được nhân tài, vật lực của nhân dân, bảo đảm cung cấp bongdaso com bộ đội, cán bộ nhân viên ổn định đời sống của quần chúng.

Chẳng những thế, còn khai thác được cả những hàng hóa của địch tung ra trong vùng chúng chiếm đóng hòng lôi kéo nhân dân bongdaso como sinh sống ở đó để tạo ra một hậu thuẫn chính trị cho chính quyền bù nhìn.

1. Về tài chính

- Thuế nông nghiệp lũy tiến thu bằng thóc, không những đã cung cấp đủ bongdaso com nhu cầu của bộ đội (kể cả các đơn vị tập trung, bộ đội địa phương và du kích thường trực) cán bộ nhân viên, công nhân các xí nghiệp quốc phòng và xí nghiệp quốc doanh, mà còn có dư một phần chuyển bongdaso com mậu dịch quốc doanh bổ sung lực lượng để bình ổn giá gạo trên thị trường.

- Thuế công thương nghiệp và xuất nhập khẩu động viên đúng mức đã bảo đảm những nhu cầu chi bằng tiền của quân đội và cơ quan Nhà nước mà vẫn bảo đảm bongdaso com công thương nghiệp phát triển hơn các năm trước.

2. Về tiền tệ

Do đẩy mạnh xuất nhập khẩu, do chính sách tài chính thu thuế nông nghiệp và công thương nghiệp ở vùng địch hậu bằng cả 2 đồng tiền (tiền ta và tiền địch với tỷ giá có lợi bongdaso com người nộp thuế) không những đã giúp bongdaso com tiền Việt Nam mở rộng được trận địa lưu hành, củng cố giá trị mà Nhà nước còn tích lũy được một số tiền Đông Dương đáng kể để nhập những hàng cần thiết bongdaso com nhu cầu của bộ đội và các cơ quan trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Hơn nữa, còn có thể có phương tiện chi viện bongdaso com mặt trận Bình Trị Thiên và Liên khu V, nơi cần có tiền Đông Dương để trang trải nhiều khoản chi cần thiết.

3. Về vấn đề đấu tranh mậu dịch giữa vùng tự do và vùng bị địch kiểm soát

Chưa lúc nào từ ngày toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp, ta khai thác được từ vùng địch ra trong thời gian ngắn khoảng 6-7 tháng một số lượng hàng cần thiết khá lớn gồm hàng triệu thước vải, hàng vạn buộc sợi, hàng chục vạn hộp sữa, hàng vạn thùng dầu, hàng 6-7 nghìn xe đạp, hàng vạn săm lốp và quí nhất là hàng chục tấn thuốc tây đủ các loại từ thuốc kháng sinh đến thuốc sốt rét, kiết lỵ và vitamin. Cả muối và gạo cũng bắt đầu rút được từ vùng địch ra, giảm nhẹ được một phần gánh nặng vận tải từ liên khu IV lên Việt Bắc/

4. Về hoạt động thương nghiệp, điều hòa thị trường, bình ổn giá cả, khuyến khích sản xuất.

Tăng thu nhập của nhân dân bằng chính sách hướng dẫn thương nhân đi bongdaso como các bản làng hẻo lánh. Khai thác nguồn lâm thổ sản, vận tải muối từ khu IV ra Việt Bắc và bằng việc thành lập mậu dịch quốc doanh để bảo đảm cung cấp, lãnh đạo và quản lý thị trường ta đã làm cho đời sống nhân dân giảm bớt được khó khăn và đã giữ vững được giá cả các mặt hàng chính là gạo, muối, vải không còn đột biến như các năm trước. Đặc biệt là so với những năm 1949-1950, 1951, 1952 thời điểm mà giá lên một cách khủng khiếp từ 1.500 đến hơn 2.000 lần, làm cho giá trị đồng tiền Việt Nam so với đồng Đông Dương mất giá một cách nghiêm trọng, tưởng chừng như không còn giá trị để mua hàng, nay được củng cố và tỷ giá bắt đầu chuyển biến có lợi cho tiền ta.

Chính trong tình hình ngày một tốt đẹp, cổ vũ lòng tin của hậu phương mà ta thi hành một cách thuận lợi lệnh tổng động viên, thực hiện khẩu hiện tất cả bongdaso com tiền tuyến, tất cả để chiến thắng của Đảng, Chính phủ và Bác Hồ.

Kế hoạch chi viện bongdaso com tiền tuyến và việc giải quyết những khó khăn về hậu cần

Qua các hồ sơ của Chính phủ lưu trữ đến nay cũng như qua các tư liệu công tác mà tôi còn giữ được. Kế hoạch chi viện bongdaso com chiến dịch Điện Biên Phủ, do Tổng Cục Hậu cần và Ban Kinh tế Chính phủ bước đầu dự kiến là khoảng 25.000 tấn lương thực, 900 tấn thịt, nhưng đến kết thúc chiến dịch phải chi hết:

- Về lương thực: 34.400 tấn (kể cả dân công ăn trên đường).

- Thịt và thực phẩm khô: 2.600 tấn.

- Dân công 260.000 người.

Đối với khối lượng thực phẩm như trên, không phải lớn so với khả năng huy động của nền kinh tế của ta lúc đó, vì thóc thu vụ chiêm của ta đến cuối năm 1953 vẫn chưa tiêu dùng hết, tồn kho tới 18.400 tấn kết chuyển bongdaso com năm sau (năm mở chiến dịch Điện Biên), thóc thu vụ mùa là 136.154 tấn thì thu ngay trong tháng 12/1953 đã được 45.200 tấn số còn lại thu xong trong tháng 1/1954. Khả năng huy động còn thừa nhưng làm thế nào để tiếp tế lên tới Điện Biên?

Bộ Tham mưu quân đội viễn chinh Pháp cho là ta không thể nào giải quyết được vấn đề vận tải, có đưa quân lên nghênh chiến, nhưng vận tải hút hơi, rồi cũng sẽ bị thất bại. Theo tính toán của họ thì một người gồng gánh hay dùng phương tiện thô sơ như xe bò xe trâu vận tải thì số lương thực tải từ nơi xuất phát ở Việt Bắc hay Liên khu IV lên tới Điện Biên cũng không đủ nuôi sống người đó trên đường đi tới Điện Biên. Có lẽ, họ cũng nắm được những khó khăn của ta trong chiến dịch Hoàng Hoa Thám, lương ăn không theo kịp bộ đội chiến đấu nên sau khi chiếm được Mậu Khê, Uông Bí, mở bí cho Tràng Bạch ta phải rút lui. Hay như khi mở chiến dịch Quang Trung, do khó giải quyết vấn đề tiếp tế, ta phải chuyển quân về Hà Nam Ninh gần nơi tiếp tế là Thanh Hóa, và luồn bongdaso como địch hậu mà đánh.

Về phía quân đội viễn chinh Pháp, Navaree học được kinh nghiệm của quân đội Mỹ mở cầu hàng không để tiếp tế bongdaso com Tây Berlin khi Hồng quân Liên Xô bongdaso com phép bọn chúng dùng đường bộ qua địa hạt của cộng hòa dân chủ Đức. Hắn đánh giá cao cái cầu hàng không bất khả xâm phạm của chúng từ Hải Phòng hay Hà Nội tới Điện Biên và coi khinh các đội vận tải thô sơ bằng sức người của ta từ Việt Bắc, liên khu III và liên khu IV tới một chiến trường miền rừng núi xa xôi, giáp với Bắc Lào, làm thế nào mà vượt núi băng ngàn để tới đó?

Để thực hiện nhiệm vụ tiếp tế vận tải và các vấn đề hậu cần khác vô cùng khó khăn, Bộ Chính trị và Hội đồng Chính phủ đã giao nhiệm vụ cụ thể bongdaso com các ngành, các đảng bộ và chính quyền khu tỉnh, đồng thời thành lập Hội đồng cung cấp chiến dịch có bộ phận thường trực do Hội đồng Chính phủ chỉ định và các thành viên ghép gồm đại biểu các ngành giao thông vận tải kho thóc, mậu dịch, ngân hàng, để kịp thời giải quyết những mắc mớ giữa địa phương và các ngành để phối hợp hoạt động của ngành này với ngành khác trên các trạm đầu mối cũng như trên toàn tuyến từ các khu tỉnh lên tới Điện Biên.

Theo những con số ghi lại trong báo cáo của Hội đồng cung cấp trước phiên họp của Hội đồng Chính phủ trước khi chiến dịch đã hoàn thành chuẩn bị, thì nhiệm vụ cụ thể phải động viên ở các Liên khu như sau: Việt Bắc: 4.660 tấn lương thực, 393 tấn thịt (đã thực hiện 454 tấn), 28-700 người dân công vận chuyển và 60.000 dân công làm đường 1B, 6.321 xe đạp và 25 tấn thuyền, chưa kể hàng nghìn bè mảng. Liên khu III: Lương thực 1.600 tấn, thịt 50 tấn, thực phẩm khô 55 tấn, muối 133 tấn, dân công vận chuyển trên 10.000, xe đạp 1.200 cái.

Thanh Hóa: Lương thực 9.050 tấn, đã thực hiện trên 16.500 tấn thịt, 250 tấn đã bongdaso com động 362 tấn, chưa kể số thực phẩm khô là 640 tấn, dân công vận chuyển 94.000 người, xe đạp 4.550 cái, ô tô 30 cái, thuyền 955 cái.

Tây Bắc: vùng mới giải phóng cũng góp phần đáng kể: lương thực lúc đầu dự kiến bongdaso com động trên 6.000 tấn, (thực hiện với 7.300 tấn), thịt 318 tấn (đã bongdaso com động 389 tấn) dân công vừa sửa đường vừa vận chuyển gần 33.000 người. Ngoài ra, còn bongdaso com động 350 tấn rau tươi. Các khu nói chung đều thực hiện vượt các con số được giao. Riêng khu Tả Ngạn và phía nam các tỉnh Nam Định, Ninh Bình thì đến cuối năm 1953 địch còn mở những cuộc càn quét dài ngày: Brochet và Buffle ở Tả Ngạn, Tarenthese và Mouette ở hữu ngạn (vùng Bùi Chu, Hải Hậu và quanh thị xã Ninh Bình) có cuộc nối tiếp nhau dài tới tám tháng, nên mãi đến khi ta phá được những cuộc càn quét nói trên, tiêu diệt được những vị trí mạnh của địch như Chùa Bản ở Hưng Yên và đánh đắm chiến hạm thông tin của chúng mới điều được lương thực ở Tả Ngạn ra.

Có thể nói, chiến dịch Điện Biên Phủ là một chiến dịch huy động đến mức cao nhất lực lượng của toàn dân trên miền Bắc nước ta, từ Việt Bắc đến liên khu IV, từ vùng tự do đến địch hậu. Nó biểu hiện sự quyết tâm của Bác Hồ, của toàn Đảng và toàn dân quyết đè bẹp quân thù, giành cho được thắng lợi trong cuộc đấu hết sức quyết liệt này. Vì vậy, trên tất cả các con đường từ Thanh Hóa đến Hồi Xuân, Vạn Mai, Suối Rút, từ Kim Tân ra Ria, từ Nho Quan đến Hòa Bình, Kẽm Han, Võ Miếu, Phù Yên đến Mù Căng Chải, từ Thái Nguyên qua Bình Ca sang Yên Bái, từ Phú Thọ đến Ân Lâu qua Nghĩa Lộ tới Sơn La từ Mường Lay, Quỳnh Nhai sang Tuần Giáo đều cuồn cuộn những dòng người phấn khởi vừa đi vừa hát với những ruột tương gạo đeo chéo hai vai và thắt vòng ngang bụng, những xe đạp cái đẩy cái đi, những con thuyền chống ngược dòng sông. Và thỉnh thoảng xuất hiện một bongdaso comi cái xe tải mô-lô-tô-va nhấp nháy đèn pha, chồm lên đập xuống khi qua những đường ngầm vượt sông Công gần Đại Từ và khúc sông Đáy gần Sơn Dương, rồi Bình Ca, rẽ đi Yên Bái. Rõ ràng là mọi đường dẫn đến Điện Biên cũng như trong văn học Pháp có câu “Mọi đường đều dẫn đến thành Rome”.

Thi hành một cuộc tổng động viên lớn lao và rộng khắp trong toàn miền Bắc để tập trung bongdaso com một chiến trường không thể không lúng túng và có thiếu sót. Những lúng túng và thiếu sót ấy biểu hiện trên nhiều khâu, nhiều mặt, nhưng chủ yếu do mấy nguyên nhân chính: dự đoán yêu cầu chung cũng như công việc cụ thể ở từng khâu chưa hết, giao nhiệm vụ nhưng không giải thích đầy đủ cách vận dụng chính sách, tổ chức công việc không cụ thể, công tác tư tưởng không làm kịp thời. Và có nhiều trường hợp thiếu cảnh giác. Tuy nhiên, nhờ tinh thần tận tụy phục vụ của cán bộ các khu các tỉnh điều động đi chiến dịch, nhờ tác phong đi sâu đi sát của các cán bộ trong Hội đồng cung cấp, nhờ tinh thần hăng hái của dân công và nhất là của thanh niên xung phong ở những khâu yếu nên tất cả những khó khăn đều được khắc phục từng bước và hoàn thành nhiệm vụ một cách vẻ vang.

Dưới đây xin ôn lại một số việc để nói lên những thiếu sót nhưng đồng thời cũng làm nổi bật những cái bền bỉ, dũng cảm, hy sinh, đầu óc linh hoạt và đầy sáng kiến mà cán bộ ta đã làm để góp bongdaso como chiến thắng vẻ vang ở Điện Biên Phủ:

1. Khi điều động lương thực và thực phẩm bongdaso com tiền tuyến, lúc đầu ta không tính khối lượng hàng ngày phải chuyển vận trên đường bongdaso com tới đích mà huy động ồ ạt, bongdaso com nên có tình trạng ùn lên ở những khâu đầu mối giữa khu này và khu khác như có lúc lương thực và thực phẩm ùn lại ở suối Rút, trong khi tại tiền tuyến bị thiếu đã phải bàn đến việc giảm khẩu phần ăn của chiến sĩ. Được tin Bác chỉ thị bongdaso com Hội đồng cung cấp, các ngành và các địa phương là bất cứ trong điều kiện khó khăn nào, cũng phải bảo đảm bongdaso com bộ đội ăn no, đánh thắng. Không làm được thế là thiếu nghĩa vụ đối với bộ đội, là có tội đối với Đảng và với Tổ quốc. Được chỉ thị của Bác, Hội đồng cung cấp và cán bộ phụ trách tuyến đã kịp thời điều chỉnh lại lực lượng vận chuyển trên từng chặng đường, bảo đảm lực lượng hàng ngày trên toàn tuyến. Mặt khác, ta chuyển hướng huy động ở Tây Bắc trước để có ngay lương thực và thực phẩm bongdaso com tiền tuyến trong khi chờ đợi lực lượng ở các khu nối tiếp đưa lên. Một sự không ngờ là khối lượng lương thực và thực phẩm huy động được ở Tây Bắc lại vượt hơn số lượng dự kiến ban đầu, mặc dầu có sự phản tuyên truyền của bọn phìa tao. Ở đấy có phần phải tạm vay đồng bào, đến khi lương thực dưới xuôi tải lên mới trả lại, cấp được bảo đảm. Huy động dân công làm đường cũng vậy, đồng bào Tây Bắc rất hăng hái làm vì đồng bào biết rõ: làm đường không những để tiêu diệt quân địch, quét sạch bóng chúng trên quê hương mình mà còn thấy làm đường là có lợi bongdaso com trước mắt và bongdaso com tương lai. Ngay trước mắt muối và hàng hóa đưa lên không chỉ cung cấp bongdaso com bộ đội mà có phần dành để cung cấp cả bongdaso com đồng bào. Trong thời gian chiến dịch, có gia đình mua được hàng yến muối, hàng tấn vải.

2. Thanh Hóa trước được phân công phụ trách một tuyến dài 250km rồi kéo dài thêm 80km; sau đấy dần lên tới Cò Nòi, Tuần Giáo, Điện Biên. Sở dĩ làm được như vậy là vì Thanh Hóa đã bongdaso com động được 955 thuyền ở Quảng Xương và Hậu Lộc. Những thuyền này trước kia chỉ quen làm chài hay vận tải ở cửa sông Lèn và sông Mã, chưa bao giờ vượt qua bến Hàm Rồng; nay được giao nhiệm vụ vận chuyển tới Vĩnh Lộc, tiếp đó đẩy ngược lên tới La Hán, Hồi Xuân. Chính việc khắc phục khó khăn vượt ghềnh vượt thác của vận tải thủy đã tiết kiệm được hơn 10.000 dân công để đưa lên làm nhiệm vụ ở phía trước.

3. Trong việc huy động dân công ở Thanh Hóa cũng như ở liên khu III và Việt Bắc, lúc đầu ta không kịp kiểm tra nên có nơi đã huy động cả bọn ngụy quân, xếp bốt (như ở Việt Bắc) hoặc để bọn gián điệp và phản động trà trộn bongdaso como hàng ngũ dân công (Thanh Hóa), gây hoang mang dao động trong quần chúng rồi đến khúc đường đèo heo hút gió, chúng dùng mật hiệu “vù” hô dân công bỏ chạy, ta phải mất công truy nã bọn phản động và tập hợp quần chúng trở lại. Trên quãng đường đi tới Sơn La ta còn phải truy quét bọn biệt kích từ máy bay thả xuống để bảo đảm an toàn cho các đoàn dân công và xe thồ vận chuyển.

4. Để tăng năng suất của dân công, sáng kiến dùng hai cái ruột tượng buộc chéo ngang vai và thêm một cái nữa thắt ngang lưng đã đưa năng suất vận chuyển của mỗi dân công từ 25kg lên 33-36kg. Nhưng hay hơn nữa là việc chia cung độ vừa sức đi từng chuyến để dân công đến trạm là bỏ hàng xuống và trở lại ngay, đã có người khác túc trực nhận hàng chạy tiếp, làm bongdaso com lương thực và thực phẩm lúc nào cũng chạy trên đường như giòng nước chảy. Nét nổi bật là dân công làm việc tự giác, được học chính trị, học hát, được thông tin kịp thời về chiến sự. Tuy nhiên cũng có khuyết điểm cần ôn lại là lúc đầu ta chủ trương bongdaso com dân công làm khoán, làm xong khối lượng giáo thì được về, nhưng sau vì tình hình chiến dịch kéo dài ta phải động viên tư tưởng, tăng mức gạo ăn, tăng thù lao hàng ngày và phải thi hành chính sách giúp đỡ gia đình có người đi dân công ở tiền tuyến để giữ dân công ở lại bongdaso com đến ngày bộ đội chiến thắng trở về. Đáng biểu dương nhất là có đoàn dân công Thanh Hóa đã phục vụ liên tục từ lúc bắt đầu chuẩn bị chiến dịch bongdaso com đến lúc ca khúc khải hoàn, tất cả ròng rã 7 tháng trời, mà còn tiếp tục phục vụ khi tù binh về tới chỗ giam ở Thạch Thành và Cẩm Thủy, phải làm lán trại bongdaso com chúng ở và tiếp tế lương ăn đến ngày trao trả.

5. Đối với việc bongdaso com động và sử dụng xe đạp để thồ hàng, thật cũng không đơn giản. Xe đạp thồ xuất hiện ở Thanh Hóa từ chiến dịch Hòa Bình, sau lan đến liên khu III và Việt Bắc, nhưng số người thồ chuyên nghiệp còn ít.

Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, ta huy động tới hơn 20.500 xe đạp,trong đó thường xuyên có 12.500 cái hoạt động trên đường. Nhưng phần lớn dân công huy động cho chiến dịch chưa biết dùng xe đạp, thành ra phải huấn luyện cho anh em cách thồ. Lúc đầu mỗi xe thồ được 120kg sau lên tới 200kg, có đội thồ được tới 320kg. Tất nhiên phải là những dân công khỏe và đã làm nghề thồ lâu ngày. Nhưng trong chiến dịch những anh em này cũng phải cố gắng vượt bậc và thường xuyên phát huy sáng kiến. Muốn thồ nặng phải tăng cường sức chịu lực của đôi phuốc và bongdaso comnh bánh, phải cuốn thêm ruột xe bằng lớp vải diềm bâu cho khỏi bị nổ. Xe phải đi từng đôi, gặp dốc phải giúp nhau đẩy từng cái lên đỉnh dốc; và khi đi xuống phải cột bongdaso como thân xe một cành cây dài có lá để tạo ra sức cản, giữ cho xe và người không bị lao xuống. Chính nhờ những sáng kiến đó mà xe đạp thồ là một phương tiện vận tải rất quan trọng phục vụ tiền tuyến. Sức vận tải của 25 xe đạp thồ tính bằng tấn/km ngang với một xe ô tô trọng tải 3 tấn. Đành rằng tính công bằng tấn/km thì ô tô chuyển vận được nhiều nhất, nhưng phần lớn là vũ khí đạn dược, quân trang, còn lương thực và thực phẩm khô phần lớn là đưa bongdaso como xe thồ. Dân công chạy bộ tuy làm khối lượng ít hơn, vì nhiều khi phải chuyển sang san đường, lấp ổ gà, chống sụt lở sau mỗi tận địch ném bom, nhất là các trận đánh ở đèo Pha Đin và Lũng Lô. Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, địch đã ném tất cả là 11.778 quả bom tập trung bongdaso como đèo Pha Đin và Lũng Lô. Để bảo đảm khối lượng vận chuyển không bị giảm sút, dân công đã phải chặt gỗ làm ta-luy và lấy đá từ suối lên lấp vá đường cho ô tô hoạt động bình thường. Còn thanh niên xung phong thì bảo đảm cầu phà, rút ngắn chuyến phà từ 1 giờ 30 phút xuống còn nửa giờ.

Tôi nghĩ rằng ta sẽ có thiếu sót nếu không kể đến một lực lượng vận tải khác mà ta không tính đến đó là khối thực phẩm “tự hành”. Kế hoạch động viên tính thành thịt nhưng khi huy động chính là trâu bò. Đàn trâu bò huy động mỗi khu hàng ngàn con đã tự đi đến tận nơi giết mổ. Chúng tự đi, nhưng không thể không có người chăn dắt và hướng dẫn trong suốt hành trình. Trâu bò cũng được liên thành đôi, cứ 90 con thì có 5-6 dân công chăn dắt và một huyện ủy viên chỉ đạo. Phải tìm nơi có cỏ bongdaso com chúng ăn, có nước bongdaso com chúng uống và cũng phải định cung đồ vừa sức đi của chúng. Lại còn khó khăn về vấn đề vượt sông. Trâu thích dầm nước, nhưng khi phải vượt sông thì chúng sợ và lùi lại; phải tìm con dạn nước và phải có người dắt xuống và cùng lôi qua thì những con khác mới chịu bơi theo.

6. Ngoài ra còn những trạm y tế dân công lập trên suốt dọc đường, những cán bộ thú y đi theo trâu bò để chống địch và chữa bệnh lở mồm long móng. Trong điều kiện những đoàn người, những ngựa sắt và trâu bò kéo dài đi chiến dịch như vậy, hơn 600 lượt/chiếc phi cơ xuất kích, ném bom bắn phá, nhưng núi rừng Tây Bắc đã che chở chúng ta. Cây lá um tùm cách ngụy trang và đường quanh co khó đánh. Vả lại ta hoạt động chủ yếu bongdaso como ban đêm, còn địch đánh ban ngày thời đó chưa đạt trình độ kỹ thuật (có lần ném bom bến đò Bình Ca phi cơ địch đã đâm đầu và núi). Chúng tập trung đánh bongdaso como những đoạn hiểm yếu nên hàng chục vạn người đi lại như rồng rắn uốn khúc trên đường mà số thương vong rất ít. Sức khỏe dân công nói chung được bảo đảm. Chỉ những người thuộc lao 2 mới phải về sớm, còn tất cả đều hăng hái và quyết tâm phục vụ chiến dịch cho đến khi giành được toàn thắng. Tinh thần phục vụ đã cao, những tin chiến thắng trong từng đợt truyền tới lại làm cho mọi người nức lòng, những điệu hò tiếng hát chốc chốc nổi lên như nước triều dâng. Đến đợt 3 tổng công kích bắt đầu ngày 1/5, ta chiếm đồi A rồi tiến sát địch cách 30 mét, chiến thắng đã nắm chắc trong tay thì công tác tư tưởng đối với dân công lại phải chuyển ra đề phòng tinh thần đã giảm, phải động viên anh em tiếp tục phục vụ và cùng bộ đội chiến thắng ca khúc khải hoàn trở về những nơi đã định.

Chiến thắng Điện Biên Phủ, một thiên anh hùng ca của dân tộc Việt Nam

Điện Biên Phủ là một chiến thắng vĩ đại, một thiên anh hùng ca của cả dân tộc Việt Nam, một mẫu mực của chiến tranh nhân dân giải phóng dân tộc, một niềm tin đối với các dân tộc bị áp bức đang tìm con đường giải phóng. Báo chí thế giới hồi ấy, đặc biệt là báo chí các nước dân tộc chủ nghĩa hầu như cùng đều ca ngợi chiến thắng của ta với những dòng tít lớn và những chữ Điện Biên Phủ, Hồ Chí Minh.

Khi được tin chiến thắng báo về, toàn thể cán bộ nhân viên ở các cơ quan trung ương lúc đó đóng ở Sơn Dương sôi nổi, náo nức chỉ bàn đến câu chuyện này. Mọi người như cùng một ý nghĩ, một câu nói: Phái đoàn của ta ở Hội nghị Giơ-ne-vơ sẽ cất tiếng cao, bọn thực dân Pháp nếm đòn thất bại đau, không thể ngoan cố như hồi năm 1946 ở Fontainebleau. Chúng sẽ phải nhượng bộ công nhận độc lập và thống nhất đất nước của ta… Đồng bào dân tộc ở Sơn Dương được tin cũng nở nụ cười mỗi khi gặp cán bộ và nói một cách chân thật ngây thơ rằng: Nay mai về Hà Nội, các anh phải nhớ trở lại đây nhé!

Cách sau đó bongdaso comi hôm, Hội đồng Chính phủ họp, nhìn Bác rất vui tươi, nhưng thái độ ung dung và điềm đạm vẫn như trong những ngày khó khăn gian khổ.

Sau khi nghe đại diện Bộ Quốc phòng báo cáo về toàn bộ chiến cuộc Đông Xuân và thắng lợi vĩ đại của ta ở Điện Biên Phủ, Bác kết luận mây câu vắn tắt:

- Trải qua gần 9 năm kháng chiến ta làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ vẻ vang. Có Điện Biên Phủ là do trước ta đã thắng trong chiến dịch Việt Bắc, đã thắng trên đường số 4. Xa hơn là có thắng lợi của Liên Xô diệt phát xít Đức, có thắng lợi của cách mạng Trung Quốc, thắng lợi của phe ta ở Triều Tiên.

- Nguyên nhân thắng lợi là do quân dân ta rất anh dũng, cả nước một lòng, do quyết tâm từ trên xuống dưới, do mọi người tuyệt đối tin bongdaso como sự lãnh đạo của Đảng và Chính phủ; Do sự chỉ đạo quân sự biết phối hợp các mặt trận, miền Bắc miền Nam ta và các bạn Miên, Lào; Do phong trào dân chủ và hòa bình thế giới ủng hộ ta: Công nhân Maroeilte, Algeride, Úc, Nam Dương không bốc xếp vũ khí của giặc. Ấn Độ và Miến Điện cấm không cho Pháp hạ phi cơ xuống đất mình để tiếp tế Điện Biên Phủ. Địch phải bay vòng xa thêm 5.000km.

- Ảnh hưởng là địch hoang mang đổ lỗi bongdaso com nhau. Địch nêu Điện Biên Phủ là một Verdum, nhưng Verdum ngày xưa Pháp giữ được. Nay tập đoàn cứ điểm ở Điện Biên Phủ bị tiêu diệt.

Navarre nói: Nếu thắng ở Điện Biên Phủ thì sẽ thắng toàn bộ cuộc chiến tranh. Nay thất bại ở Điện Biên Phủ là thất bại tất cả.

Lanniel nói: Đưa tất cả những gì cần thiết bongdaso com Điện Biên Phủ thắng lợi, nay đưa tất cả mà thất bại thì tất cả đều mất. Mỹ cũng lỗ vốn to, đã bỏ bongdaso com Pháp 1.500 triệu USD, vừa mất tiền, vừa mất mặt.

Pháp làm ngày quốc tang trong ngày phát xít Đức đầu hàng, để tưởng nhớ quân sĩ của họ chết ở Điện Biên Phủ (thật là ngày vui mà hóa ngày buồn).

- Thắng lợi của ta cũng là thắng lợi của bạn ta, trước hết của các dân tộc bị áp bức. Chiến tranh một nước nhỏ chống một nước lớn mà nước lớn ngày càng mệt, còn ta càng đánh càng mạnh, càng đánh càng hăng. Mà thật sự là càng mạnh càng hăng chứ không phải ta tuyên truyền.

- Nhân dân ta ngày một trưởng thành, nhưng không được làm bongdaso com nhân dân chủ quan. Phải nhắc nhở nhân dân phòng không, bảo mật, phòng gián điệp.

- Bộ đội ta tiến bộ và vượt và đưa bongdaso como sức dân để hoàn thành nhiệm vụ của Đảng giao cho, thật xứng đáng là quân đội anh hùng.

- Các cơ quan cần khai hội gấp mừng Điện Biên Phủ, đồng thời kiểm điểm cộng tác của mình, đặt kế hoạch mới thi đua với bộ đội, viết thơ bongdaso com các đơn vị bộ đội khen thưởng dân công. Các cơ quan không được sao nhãng công tác. Phải chuẩn bị về tinh thần, về cán bộ, về công tác mới. Phải nhớ ngoài nhiệm vụ quân sự ta đang có chiến dịch ngoại giao.

Sau khi nghe Bác kết luận, toàn thể các thành viên Hội đồng Chính phủ đứng lên chúc thọ Bác.

(*) Bài viết của cố Bộ trưởng Bộ Tài chínhĐặng Việt Châu, trích trong cuốn sách "Đồng chí Đặng Việt Châu: Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng".