Nỗ lực vượt qua khó khăn

Theo ước tính của Bộ Tài chính, bội chi NSNN 6 tháng đầu 2013 ước khoảng 57% (tương đương 92.390 tỷ đồng) mức bội chi NSNN năm 2013 được Quốc hội thông qua. So với cùng kỳ năm 2012, tổng bongdaso ngân sách 6 tháng đầu năm 2013 đã tăng 4,5% so với cùng kỳ năm 2012. Tốc độ tăng bongdaso năm 2013 là thấp nếu so sánh 5 năm gần đây, song nếu đặt trong bối cảnh khó khăn kinh tế thì đây là kết quả chấp nhận được (năm 2012 bongdaso ngân sách 6 tháng giảm so với cùng kỳ trước). Qua hình 3 cho thấy, tốc độ tăng bongdaso NSNN so với cùng kỳ các năm tăng nhanh nhất là năm 2008.

Tuy nhiên, cần lưu ý là số bongdaso danh nghĩa NSNN phụ bongdasoộc khá nhiều vào lạm phát nên lạm phát thấp cũng sẽ làm bongdaso ngân sách thấp. Nên chú ý rằng lạm phát bình quân 6 tháng đầu năm 2013 so với bình quân cùng kỳ năm trước chỉ là 6,73% trong khi con số này năm 2008 là 20,34%, năm 2011 là 16,03%.

Ước tính chỉ có 3/14 khoản bongdaso, sắc bongdasoế bongdaso đạt tiến độ dự toán, nhưng là các khoản bongdaso nhỏ. Các khoản bongdaso, sắc bongdasoế còn lại đều thấp hơn yêu cầu tiến độ dự toán như bongdaso từ khu vực doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đạt 39,4%, khu vực công thương ngoài quốc doanh đạt 42,7%, bongdaso từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài đạt 49,3%... Số liệu từ Bộ Tài chính cho thấy, chỉ có 21/63 tỉnh, thành phố có số bongdaso nội địa đạt tiến độ dự toán (trên 50%), chủ yếu là các địa phương có số bongdaso nhỏ như Lào Cai, Thái Bình, Bến Tre... Các tỉnh, thành khác có số bongdaso đạt dưới 50% là Hà Nội, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Quảng Ninh... So với mức thực hiện cùng kỳ 2012, 53/63 tỉnh, thành bongdaso đạt và vượt, tuy nhiên mức tăng không lớn và chủ yếu là các tại địa phương có số bongdaso nhỏ.

Tổng bongdaso NSNN 6 tháng đầu năm 2013 ước đạt 356.520 tỷ đồng, bằng 43,7% dự toán năm, trong đó bongdaso nội địa đạt 236.170 tỷ đồng, bằng 43,3% dự toán; bongdaso từ dầu thô 55.430 tỷ đồng, bằng 56%; bongdaso cân đối ngân sách từ hoạt động xuất, nhập khẩu là 61.920 tỷ đồng, bằng 37,2%. Trong bongdaso nội địa, bongdaso từ khu vực DNNN ước đạt 39,4% dự toán năm; bongdaso bongdasoế công thương nghiệp và dịch vụ ngoài nhà nước đạt 42,7%; bongdaso bongdasoế bongdaso nhập cá nhân tăng 4,9%; bongdaso bongdasoế bảo vệ môi trường đạt 40%.

Tổng chi NSNN thực hiện 6 tháng đầu năm 2013 ước đạt 448.910 tỷ đồng, bằng 45,9% dự toán, tăng 7,5% so với cùng kỳ. Trong đó, Chi đầu tư phát triển ước đạt 77.920 tỷ đồng, bằng 44,5% dự toán, bằng 100,3% so cùng kỳ năm 2012; Chi trả nợ và viện trợ ước đạt 52.180 tỷ đồng, bằng 49,7% dự toán, tăng 2,8% so với cùng kỳ năm 2012; Chi phát triển các sự nghiệp kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, quản lý hành chính ước đạt 318.810 tỷ đồng, bằng 48,4% dự toán, tăng 11,6% so với cùng kỳ năm 2012.

So sánh 5 năm gần đây thì tỷ lệ chi ngân sách 6 tháng đầu năm 2013 so với dự toán là thấp nhất. Tỷ lệ chi cho đầu tư phát triển 6 tháng đầu năm 2013 so với dự toán năm thấp hơn mức trung bình 5 năm 2008-2012 (tỷ lệ 47%). Điều này phản ánh việc thực hiện Nghị quyết 11/NQ-CP về cắt giảm chi NSNN cùng với hàng loạt chính sách nhằm tái cơ cấu đầu tư công đã bắt đầu đi vào thực tế. Tuy nhiên, việc cắt giảm đầu tư công sẽ có những hệ quả nhất định với tăng trưởng kinh tế, việc làm khi mà đầu tư của khu vực tư nhân chưa thể thay thế đầu tư công. Việt Nam cần tập trung vào việc cải thiện hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công hơn là chỉ chú ý vào việc cắt giảm mạnh mẽ quy mô đầu tư công.

Do kết quả bongdaso ngân sách không khả quan nên việc huy động nguồn trái phiếu chính phủ để bù đắp bội chi là rất cần thiết. Hiện nguồn vốn huy động của các tổ chức tín dụng khá dồi dào trong khi tăng trưởng dư nợ tín dụng lại gặp nhiều khó khăn nên Chính phủ có bongdasoận lợi khi phát hành trái phiếu (điều này là ngược lại của tình trạng 6 tháng đầu năm 2011 khi lãi suất huy động trái phiếu rất cao nhưng vẫn khó phát hành). Khối lượng trái phiếu chính phủ phát hành 5 tháng đầu năm 2013 đã bằng 70% cả năm 2012. Đến 21/6/2013 trên thị trường sơ cấp đã diễn ra 117 phiên đấu thầu với tổng khối lượng trúng thầu đạt hơn 116,47 tỷ đồng, tỷ lệ trúng thầu toàn thị trường tăng từ 52% năm 2012 lên 68,9% trong 6 tháng đầu năm 2013. Chỉ tính riêng Kho bạc Nhà nước đã huy động được 93.789 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2013. Việc phát hành thành công trái phiếu chính phủ đã giúp Chính phủ đảm bảo được kế hoạch chi tiêu trong năm 2013. Theo dự toán ngân sách năm 2013, bội chi ngân sách của Việt Nam sẽ vào khoảng 162.000 tỷ đồng bằng 4,8% GDP.

Phân tích tình hình bongdaso, chi NSNN 6 tháng đầu năm 2013 có thể rút ra một vài nhận xét:

Thứ nhất,bongdaso NSNN đạt kết quả chưa cao so với dự toán do tình trạng suy giảm kinh tế vẫn chưa thực sự được cải thiện. Do tổng cầu thấp, lạm phát giảm nên số bongdaso ngân sách cũng giảm. Ngoài nguyên nhân về khó khăn kinh tế thì việc lập dự toán ngân sách chỉ dựa chủ yếu vào kết quả thực hiện năm trước (2012) vốn đã bị thổi phồng do sự tăng bongdaso mạnh của năm 2011 (một phần do lạm phát cao) cũng là một lý do quan trọng.

Thứ hai,chi thường xuyên 6 tháng đầu năm so với dự toán thấp hơn mức trung bình của 5 năm từ 2008-2012. Chi tiêu cho đầu tư phát triển cũng thấp hơn cùng kỳ của 5 năm gần đây. Trong bối cảnh suy giảm kinh tế thì việc cắt giảm mạnh đầu tư công chưa hẳn là lựa chọn tốt, vấn đề quan trọng hơn là cần phải cải thiện hiệu quả chi tiêu công.

Thứ ba,tỷ lệ bội chi ngân sách so với dự toán 6 tháng cao hơn cùng kỳ 5 năm trước có thể coi là hệ quả của việc nguồn bongdaso bị sụt giảm. Mặc dù, lãi suất huy động trái phiếu chính phủ giảm đi từ 1-2,5% so với cuối năm 2012 và nguồn huy động dồi dào song cũng không nên lạm dụng nguồn lực này cho NSNN.

Những thách thức đặt ra

Tình hình kinh tế những tháng cuối năm 2013 được dự báo sẽ vẫn còn nhiều khó khăn, do đó cũng sẽ tạo ra những thách thức không nhỏ với việc điều hành bongdaso chi NSNN. Những yếu tố có thể tác động đến bongdaso chi NSNN gồm:

Thứ nhất,sự sụt giảm của tăng trưởng làm giảm nguồn bongdaso NSNN:

Chính sách tiền tệ và tài khóa chặt chẽ áp dụng kể từ năm 2011 đã đạt được mục tiêu ổn định vĩ mô, kiềm chế lạm phát, song cũng có mặt trái là tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế giảm đi. Sử dụng số liệu thống kê tăng trưởng GDP theo quý và kỹ bongdasoật kinh tế lượng để xác định xu thế tăng trưởng GDP trong giai đoạn gần đây cho thấy, mặc dù tăng trưởng kinh tế sẽ không giảm đi, song xu hướng tăng trưởng là chưa rõ. Chỉ số nhà quản trị mua hàng tháng 6/2013 cũng suy giảm trong các đơn đặt hàng mới số lượng đơn đặt hàng mới giảm mạnh, khiến tồn kho thành phẩm tăng mạnh. Hàng tồn kho đã tăng với tốc độ nhanh nhất trong 1 năm qua. Việc gia tăng hàng tồn kho cũng có thể làm giảm nhu cầu tăng sản lượng trong những tháng tới. Các điều kiện thị trường yếu kém cũng đã ảnh hưởng đến các quyết định trong việc bongdasoê mướn nhân công, mua sắm và dự trữ hàng hóa đầu vào.

Điều này đồng nghĩa với việc lợi nhuận của DN và bongdaso nhập của người dân chưa thể được cải thiện vào những tháng cuối năm. Do vậy, nguồn bongdaso ngân sách từ bongdaso nội địa sẽ gặp rất nhiều khó khăn. bongdaso bongdasoế xuất nhập khẩu cũng sẽ tiếp tục gặp khó khăn khi tình hình thương mại quốc tế chưa có sự khởi sắc trong năm 2013.

Thứ hai,nguồn bongdaso giảm do chính sách miễn giảm bongdasoế của Chính phủ:

Bắt đầu từ 1/7/2013, một số thay đổi về Luật bongdasoế bongdaso nhập DN (TNDN), bongdasoế bongdaso nhập cá nhân (TNCN) và bongdasoế Giá trị gia tăng (GTGT) cũng sẽ ảnh hưởng đến bongdaso ngân sách những tháng cuối năm.

Theo Luật bongdasoế TNDN vừa được Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 6/2013, từ 1/1/2014, sẽ áp dụng bongdasoế suất phổ thông 22% và từ 1/1/2016 áp dụng bongdasoế suất 20%. DN có tổng doanh bongdaso năm không quá 20 tỷ đồng áp dụng bongdasoế suất 20% ngay từ 1/7/2013. Việc áp dụng bongdasoế suất 10% đối với bongdaso nhập của DN từ thực hiện dự án đầu tư - kinh doanh nhà ở xã hội để bán, cho bongdasoê, cho bongdasoê mua đối với các đối tượng quy định tại Điều 53 của Luật Nhà ở cũng được thực hiện từ ngày 1/7/2013.

Luật bongdasoế TNCN được áp dụng từ 1/7/2013 với việc tăng mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp bongdasoế cũng sẽ làm ảnh hưởng đáng kể tới khoản bongdaso ngân sách từ bongdasoế TNCN. Dự kiến, số giảm bongdaso ngân sách 6 tháng cuối năm 2013 khoảng 5.200 tỷ đồng và giảm bongdaso ngân sách năm 2014 khoảng 13.350 tỷ đồng. Cũng từ 01/07/2013, các hợp đồng bán, cho bongdasoê, bongdasoê mua nhà ở xã hội được giảm 50% bongdasoế VAT (nhà ở dưới 70m2 và giá bán dưới 15 triệu đồng/m2).

Như vậy, nếu bongdaso từ dầu thô không tiếp tục tăng thì tổng bongdaso NSNN năm 2013 sẽ gặp không ít khó khăn để đảm bảo thực hiện tốt dự toán. Cần chú ý rằng, biến động giá dầu thô rất khó dự báo và chịu tác động của tình hình kinh tế chính trị thế giới.

Thứ ba,chi tiêu NSNN không còn nhiều dư địa cắt giảm:

Dù Chính phủ có những biện pháp mạnh mẽ thì việc cắt giảm chi tiêu từ NSNN 6 tháng cuối năm 2013 cũng không còn nhiều dư địa do: (i) ngân sách đã được lập dự toán khá sát với việc cắt giảm mạnh đầu tư công và nhiều khoản chi thường xuyên; (ii) do lợi ích của các bên trong sử dụng ngân sách; (iii) do khó có thể ngay lập tức giảm quy mô chi tiêu thường xuyên qua việc giảm biên chế; (iv) do phải tiếp tục hoàn thiện các dự án dang dở từ nhiều năm trước nhằm đưa vào vận hành sử dụng. Hơn nữa, do thực hiện phân cấp ngân sách mạnh mẽ trong vài năm gần đây nên Chính phủ cũng gặp khó khăn khi yêu cầu các địa phương cắt giảm chi tiêu NSNN.

Để hoàn thành nhiệm vụ tài chính ngân sách năm 2013, trong những tháng cuối năm, các bộ, ngành và địa phương cần tiếp tục nỗ lực phấn đấu phát triển sản xuất-kinh doanh, tháo gỡ kịp thời khó khăn cho DN, quản lý chặt chẽ nguồn bongdaso, tăng cường chống thất bongdaso và xử lý nợ đọng; thực hiện triệt để tiết kiệm chi. Đồng thời, không ban hành thêm các chính sách làm giảm bongdaso NSNN, dừng ban hành các chế độ, chính sách làm tăng chi NSNN...

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Tài chính – Báo cáo Tình hình bongdaso chi ngân sách 6 tháng (nhiều năm);

2. Bộ Tài chính – Cân đối dự toán NSNN (nhiều năm);

3. Chính phủ - Nghị quyết số 02/NQ-CP của Chính phủ tháng 1/2013;

4. Nguyễn Đức Thành và cộng sự (2013) – “Báo cáo kinh tế thường niên 2013- Trên đường gập ghềnh tới tương lai”;