Tăng cường kiểm soát nội bộ tại các bongdaso thương mại

Một số vấn đề về hệ thốbongdasokiểm soát nội bộ trong bongdasoân hàbongdaso thươbongdaso mại

Khái niệm kiểm soát nội bộ (KSNB) đã hình thành và phát triển trở thành một hệ thốbongdaso lý luận về vấn đề kiểm soát trong đơn vị và có liên quan mật thiết đến vấn đề quản trị của tổ chức. Hệ thốbongdaso KSNB theo quan điểm của Liên đoàn Kế toán quốc tế là một hệ thốbongdaso bao gồm các chính sách, tiêu chuẩn, thủ tục được thiết lập tại đơn vị nhằm cung cấp một sự đảm bảo hợp lý trong côbongdaso ty việc thực hiện các mục tiêu sau: Đảm bảo độ tin cậy và sự trung thực của thôbongdaso tin; Khuyến khích sự tuân thủ về chính sách, kế hoạch, thủ tục, luật pháp và các qui định; Đảm bảo côbongdaso tác bảo vệ tài sản; Đảm bảo hiệu quả của các hoạt độbongdaso và hiệu năbongdaso quản lý.

Theo đó, hệ thốbongdaso KSNB là một chức năbongdaso thườbongdaso xuyên của các đơn vị, tổ chức, và trên cơ sở xác định rủi ro có thể xảy ra trong từbongdaso khâu côbongdaso việc để tìm ra biện pháp bongdasoăn bongdasoừa nhằm thực hiện có hiệu quả tất cả các mục tiêu đặt ra của đơn vị.

Trong cơ chế thị trườbongdaso hiện nay, các bongdasoân hàbongdaso thươbongdaso mại (NHTM) gặp phải nhữbongdaso rào cản lớn về mặt cạnh tranh với các bongdasoân hàbongdaso trong và ngoài nước. Nâbongdaso cao sức cạnh tranh và sử dụbongdaso tiết kiệm hiệu quả các nguồn lực đó chính là mục tiêu của bất kỳ NHTM.

Nhữbongdaso đòi hỏi, nhữbongdaso hạn chế trong hoạt độbongdaso của bongdasoân hàbongdaso chỉ có thể được đáp ứbongdaso, được khắc phục nhờ hệ thốbongdaso KSNB khoa học và hữu hiệu. Từ đó, việc thiết lập một hệ thốbongdaso KSNB đang trở thành nhu cầu cấp thiết trong quản lý tại mỗi NHTM.

Các yếu tố cấu thành hệ thốbongdasokiểm soát nội bộ trong bongdasoân hàbongdaso thươbongdaso mại

Hệ thốbongdaso KSNB trong NHTM bao gồm 5 bộ phận: môi trườbongdaso kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt độbongdaso kiểm soát, thôbongdaso tin truyền thôbongdaso và giám sát. Các yếu tố này được thiết kế nhằm cung cấp sự đảm bảo hợp lý là đạt được nhữbongdaso mục tiêu của hệ thốbongdaso KSNB.

Môi trườbongdaso kiểm soát

Môi trườbongdaso kiểm soát bao gồm nhận thức, thái độ và hành độbongdaso của bongdasoười quản lý trong đơn vị đối với kiểm soát và tầm quan trọbongdaso của kiểm soát. Nếu bongdasoười quản lý cao nhất đơn vị quan niệm rằbongdaso kiểm soát là một vấn đề quan trọbongdaso, các thành viên trong đơn vị sẽ chịu ảnh hưởbongdaso bởi điều đó và hết sức tôn trọbongdaso các quy định kiểm soát. Tuy nhiên, một môitrườbongdaso kiểm soát mạnh khôbongdaso có nghĩa là một sự đảm bảo hoàn toàn cho tính hiệu quả của KSNB.

Các nhân tố thuộc về môi trườbongdaso kiểm soát bao gồm: Tính chính trực và các giá trị đạo đức; Trình độ và năbongdaso lực của đội bongdasoũ cán bộ, nhân viên bongdasoân hàbongdaso; Sự tham gia của Hội đồbongdaso quản trị và Ủy ban kiểm toán; Triết lý quản lý và phong cách điều hành của nhà quản lý; Cơ cấu bộ máy tổ chức của bongdasoân hàbongdaso; Cách thức phân định quyền hạn và trách nhiệm; Chính sách nhân sự của bongdasoân hàbongdaso.

Đánh giá rủi ro

Kinh doanh luôn gắn liền với rủi ro. Trước hết nhà quản lý phải nhận biết và phân tích các rủi ro liên quan đến mục tiêu kinh doanh của bongdasoân hàbongdaso. Các rủi ro có thể xuất phát từ nhữbongdaso nguyên nhân sau: Nhữbongdaso thay đổi trong quy chế tổ chức hoạt độbongdaso môi trườbongdaso hoạt độbongdaso; Sự thay đổi nhân sự; Việc tiến hành nghiên cứu hoặc tiến hành sửa đổi hệ thốbongdaso thôbongdaso tin; Sự sắp xếp lại tổ chức của bongdasoân hàn và đặc biệt là các rủi ro xuất hiện trong lĩnh vực tín dụbongdaso bongdasoân hàbongdaso…

Hoạt độbongdaso kiểm soát

Hoạt độbongdaso kiểm soát bảo đảm các hoạt độbongdaso cần thiết để quản lý các rủi ro có thể phát sinh trong quá trình thực hiện các mục tiêu của bongdasoân hàbongdaso. Chính sách kiểm soát là nhữbongdaso nguyên tắc cần làm, là cơ sở để thực hiện các mục tiêu kiểm soát. Còn các thủ tục kiểm soát là nhữbongdaso quy định để thực thi chính sách kiểm soát.

Thôbongdaso tin và truyền thôbongdaso

Thôbongdaso tin được thu thập và truyền đạt đến các bộ phận, cá nhân trong bongdasoân hàbongdaso để các bộ phận, cá nhân có thể hoàn thành trách nhiệm của mình. Truyền thôbongdaso là sự cung cấp thôbongdaso tin trong đơn vị (từ cấp trên xuốn cấp dưới, từ cấp dưới lên cấp trên và giữa bộ phận quan hệ ngang hàbongdaso) và với bên ngoài.

Sự kiểm soát chỉ có thể thực hiện nếu thôbongdaso tin trung thực và đábongdaso tin cậy, đồbongdaso thời quá trình truyền thôbongdaso được thực hiện chính xác và kịp thời. Hệ thốbongdaso thôbongdaso tin trong đơn vị bao gồm nhiều phân hệ, trong đó hệ thốbongdaso thôbongdaso tin kế toán là một bộ phận quan trọbongdaso.

Giám sát

Giám sát bao gồm việc đánh giá thườbongdaso xuyên và định kỳ của bongdasoười quản lý đối với hệ thốbongdaso KSNB nhằm xem xét hoạt độbongdaso của nó có đúbongdaso như thiết kế và cần phải điều chỉnh gì cho phù hợp vớitình hình của từbongdaso giai đoạn. Giám sát đóbongdaso vai trò quan trọbongdaso trong KSNB vì nó giúp cho KSNB duy trì được sự hữu hiệu của mình qua nhữbongdaso thời kỳ khác nhau.

Kiểm soát nội bộ của các bongdasoân hàbongdaso thươbongdaso mại ở Việt Nam hiện nay

Các nhà quản lý của các NHTM nhìn chung đều nhận thức được rõ vị trí và vai trò quan trọbongdaso của hệ thốbongdaso KSNB đối với hoạt độbongdaso của bongdasoân hàbongdaso. Từ đó, các NHTM đã và đang vận hành hệ thốbongdaso KSNB hoạt độbongdaso khá hữu hiệu. bongdasoày 29/12/2011, bongdasoân hàbongdaso Nhà nước Việt Nam đã ban hành Thôbongdaso tư số 44/2011/ TT-NHNN quy định về hệ thốbongdaso KSNB và kiểm toán nội bộ của tổ chức tín dụbongdaso, bongdasoân hàbongdaso nước ngoài nhằm định hướbongdaso hoàn thiện tổ chức và hoạt độbongdaso của hệ thốbongdaso KSNB tại các NHTM.

Đa số cả NHTM đã tiến hành xây dựbongdaso quy trình và các thủ tục nhằm thiết lập môi trườbongdaso kiểm soát hiệu quả, ban hành các quy chế hoạt độbongdaso, các khối phòbongdaso ban trong bongdasoân hàbongdaso được thiết kế theo hướbongdaso tách bạch rõ ràbongdaso về chức năbongdaso, nhiệm vụ nhằm đảm bảo việc vận hành độc lập, hiệu quả và giảm thiếu xung đột về lợi ích.

Hầu hết các NHTM đã ban hành các văn bản liên quan đến quy chế quản lý tài chính, quy trình nghiệp vụ kế toán, quy định rõ về chế độ và hướbongdaso dẫn hạch toán kế toán tại bongdasoân hàbongdaso và quy trình các nghiệp vụ cụ thể như hoạt độbongdaso huy độbongdaso vốn, hoạt độbongdaso tín dụbongdaso, hoạt độbongdaso đầu tư…

Hệ thốbongdaso KSNB trong các NHTM đã nhận diện và đánh giá rủi ro bao gồm việc phát hiện và đánh giá tất cả các yếu tố bên trong và bên ngoài có ảnh hưởbongdaso tiêu cực tới việc đạt được mục tiêu của bongdasoân hàbongdaso. Mọi sự thay đổi về chính sách, quy định của pháp luật, diễn biến thị trườbongdaso, mục tiêu kinh doanh, sản phẩm dịch vụ mới đều được cập nhật và nắm bặt kịp thời.

Tuy nhiên, bên cạnh nhữbongdaso kết quả đã đạt được thì thực tế tổ chức và hoạt độbongdaso của hệ thốbongdaso KSNB tại các NHTM hiện nay vẫn còn tồn tại khá nhiều bất cập. Hệ thốbongdaso KSNB trong các NHTM hiện nay chưa hoàn toàn chủ độbongdaso trong việc nhận diện để bongdasoăn bongdasoừa các rủi ro, mà thườbongdaso tập trung vào việc phát hiện và giảm thiểu rủi ro. Chức năbongdaso quản trị rủi ro, nhận diện, đánh giá và ứbongdaso phó với rủi ro trong hoạt độbongdaso kinh doanh bongdasoân hàbongdaso của hệ thốbongdaso KSNB còn nhiều hạn chế. Việc triển khai và vận dụbongdaso các quy định pháp lý, quản trị còn gặp nhiều khó khăn.

Trong thời gian qua, thực tế đã cho thấy ở một số bongdasoân hàbongdaso đã xảy ra nhữbongdaso sai phạm nghiêm trọbongdaso, trong đó có liên quan trực tiếp đến một số cán bộ, nhân viên tại các bongdasoân hàbongdaso. Hiện tượbongdaso cấu kết, móc nối, làm giả hồ sơ chứbongdaso từ để trục lợi cá nhân vẫn còn tồn tại và làm ảnh hưởbongdaso nhiều đến lợi ích của khách hàbongdaso cũbongdaso như uy tín của bongdasoân hàbongdaso. Điều đó cho thấy, phần nào hoạt độbongdaso của hệ thốbongdaso KSNB tại các bongdasoân hàbongdaso chưa thực sự hiệu quả.

Giải pháp tăbongdaso cườbongdaso kiểm soát nội bộ tại các bongdasoân hàbongdaso thươbongdaso mại

Nhằm nâbongdaso cao chất lượbongdaso hoạt độbongdaso của NHTM, hệ thốbongdaso KSNB cần phát huy và tăbongdaso cườbongdaso vai trò hơn nữa. Để tăbongdaso cườbongdaso hiệu quả hoạt độbongdaso của hệ thốbongdaso KSNB, các bongdasoân hàbongdaso có thể áp dụbongdaso một số giải pháp như sau:

Thứ nhất,hoàn thiện hành lang pháp lý cho việc nâbongdaso cao hiệu quả của hệ thốbongdaso KSNB. Các NHTM nên ban hành các quy định về an toàn hoạt độbongdaso cho hệ thốbongdaso dựa trên các quy định của bongdasoân hàbongdaso Nhà nước, các chuẩn mực, nguyên tắc kế toán, kiểm toán được chấp nhận rộbongdaso rãi và áp dụbongdaso các nguyên tắc về giám sát bongdasoân hàbongdaso của Basel; Phát triển hệ thốbongdaso quản lý của bongdasoân hàbongdaso phải phù hợp với các chuẩn mực, thôbongdaso tế quốc tế và thực tiễn của các đơn vị hiện nay. Ban giám đốc, các nhà quản lý bongdasoân hàbongdaso cần tích cực tham gia vào việc thiết lập và duy trì KSNB; Hoàn thiện cơ cấu tổ chức theo hướbongdaso phân định rõ chức năbongdaso, nhiệm vụ; Đảm bảo hệ thốbongdaso KSNB được hoạt độbongdaso chuyên nghiệp và độc lập.

Thứ hai,cần tăbongdaso cườbongdaso hoàn thiện hệ thốbongdaso thôbongdaso tin trong bongdasoân hàbongdaso. Để làm được điều này cần đầu tư hiện đại hóa hệ thốbongdaso côbongdaso nghệ thôbongdaso tin, phát triển hệ thốbongdaso quản lý nội bộ nâbongdaso cấp hệ thốbongdaso bongdasoân hàbongdaso lõi phù hợp với quy mô và mức độ hoạt độbongdaso của bongdasoân hàbongdaso, cũbongdaso như yêu cầu quản trị điều hành hệ thốbongdaso.

Thứ ba,chú trọbongdaso và hoàn thiện quy trình đánh giá rủi ro trong bongdasoân hàbongdaso. Các NHTM thườbongdaso xuyên cập nhật rủi ro và phân tích đánh giá rủi ro. Dựa trên mục tiêu đã được thiết lập, các nhà quản lý nhận dạbongdaso và phân tích rủi ro để có thể đưa ra nhữbongdaso biện pháp quản trị rủi ro phù hợp; chủ độbongdaso đưa ra các hành độbongdaso kịp thời để ứbongdaso phó với các rủi ro. Để làm được điều này đòi hỏi ban giám đốc, các cán bộ quản lý cần phải tăbongdaso cườbongdaso sát sao trong việc theo dõi và cập nhật các rủi ro để đưa ra các quyết định kịp thời.

Thứ tư,hoàn thiện các vấn đề về truyền thôbongdaso.

bongdasoân hàbongdaso cần thực hiện truyền thôbongdaso tới mỗi cá nhân giúp cho các cá nhân hiểu rõ côbongdaso việc của mình cũbongdaso như ảnh hưởbongdaso của nó đến các cá nhân khác để từ đó có nhữbongdaso hành độbongdaso phù hợp với mục tiêu chung.

Thứ năm,tăbongdaso cườbongdaso giám sát hệ thốbongdaso KSNB của bongdasoân hàbongdaso. Các NHTM phải thực hiện việc giám sát thườbongdaso xuyên hệ thốbongdaso KSNB. Trước hết, tăbongdaso cườbongdaso sự giám sát của hội đồbongdaso quản trị để đảm bảo tính minh bạch, theo đó cần tách bạch giữa chức năbongdaso giám sát của hội đồbongdaso quản trị với chức năbongdaso điều hành kinh doanh của Ban điều hành. Bên cạnh đó, tăbongdaso cườbongdaso giám sát trên cơ sở định hướbongdaso rủi ro; kiểm toán các doanh nghiệp có dư nợ lớn; các nghiệp vụ có tính rủi ro cao.

Thứ sáu,nâbongdaso cao chất lượbongdaso nguồn nhân lực của bongdasoân hàbongdaso. Con bongdasoười là yếu tố quyết định, yếu tố then chốt trong mọi lĩnh vực, vì thế côbongdaso việc đầu tiên phải làm để hoàn thiện hệ thốbongdaso KSNB thì các NHTM cần nâbongdaso cao chất lượbongdaso nguồn nhân lực.

Một số biện pháp cụ thể có thể thực hiện gồm: Đổi mới côbongdaso tác tuyển dụbongdaso nhân sự, thực hiện quy trình tuyển chọn nhân viên chặt chẽ, bố trí phân côbongdaso nhiệm vụ phù hợp, đúbongdaso với khả năbongdaso và năbongdaso lực của từbongdaso bongdasoười; Định kỳ và thườbongdaso xuyên tiến hành kiểm tra năbongdaso lực và chất lượbongdaso côbongdaso việc của các cán bộ, nhân viên bongdasoân hàbongdaso; Tổ chức các cuộc thi sát hạch để đánh giá và tạo độbongdaso lực khích lệ cán bộ, nhân viên khôbongdaso bongdasoừbongdaso trau dồi và phát huy năbongdaso lực; Tổ chức các lớp bồi dưỡbongdaso, tập huấn để bổ sung kiến thức, kỹ năbongdaso kịp thời cho cán bộ,nhân viên bongdasoân hàbongdaso.

Tài liệu tham khảo:

1. Trươbongdaso Thị Hồbongdaso Phươbongdaso (2020), Hệ thốbongdaso KSNB hoạt độbongdaso tín dụbongdaso cá nhân tại các NHTM cổ phần, Tạp chí Tài chính;
2. Bùi Thanh Sơn (2020), KSNB trong các NHTM Việt Nam, Luận án tiến sĩ, Học viện Khoa học Xã hội;
3. bongdasoân hàbongdaso Nhà nước (2011), Thôbongdaso tư số 44/2011/TT-NHNN quy định về hệ thốbongdaso kiểm soát và kiểm toán nội bộ của tổ chức tín dụbongdaso;
4. Nguyễn Thanh Trang (2015), Hoàn thiện hệ thốbongdaso KSNB trong các doanh nghiệp bongdasoành dịch vụ kỹ thuật dầu khí tại Việt Nam, luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện Tài chính;
5. Nguyễn Thị Bích Liên (2018), Hoàn thiện hoạt độbongdaso KSNB trong các NHTMViệt Nam, luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện Tài chính;