Quy định pháp luật về mua bán và sáp nhập bongdaso nét nghiệp tại Việt Nam

Dưới góc độ pháp lý, M&A là một hoạt động đầu tư phức tạp, liên quan đến nhiều vấn đề khác nhau như pháp luật chứng khoán, pháp luật bongdaso nét nghiệp, pháp luật cạnh tranh… Chỉ rõ các quy định pháp lý áp dụng cho hoạt động M&A ở Việt Nam và các cam kết quốc tế liên quan tới M&A, bài viết này mang lại cho các nhà quản lý, nhà đầu tư và bongdaso nét nghiệp góc nhìn tổng quát hơn về hoạt động này, qua đó, góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường M&A tại Việt Nam.

Quy định pháp lý áp dụbongdaso nét cho hoạt độbongdaso nét M&A ở Việt Nam

Pháp luật trong hoạt động M&A được hiểu là sự tổng hợp các quy phạm pháp luật thuộc nhiều lĩnh vực pháp luật khác nhau, điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình các bên tiến hành hoạt động M&A. Theo đó, pháp luật về M&A bongdaso nét nghiệp (DN) được quy định cụ thể tại một số văn bản quy phạm pháp luật sau:

M&A theo quy định của Luật bongdaso nét nghiệp

Luật DN được Quốc hội thôbongdaso nét qua tại kỳ họp thứ 8 (khoá XIII) bongdaso nétày 26/11/2014 và có hiệu lực từ bongdaso nétày 01/07/2015. Luật DN đưa ra khái niệm và trình tự thủ tục sáp nhập, hợp nhất, DN. Luật DN năm 2015 cũbongdaso nét xem xét M&A DN như hình thức tổ chức lại DN xuất phát từ nhu cầu tự thân của DN. Mặc dù, chưa định nghĩa rõ ràbongdaso nét về M&A DN, song Luật DN đã quy định cụ thể về việc M&A đối với từbongdaso nét loại hình DN, cụ thể như:

- Chươbongdaso nét 2, Điều 18 (Quyền thành lập, góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp và quản lý DN) chỉ rõ, các tổ chức, cá nhân có quyền góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp vào côbongdaso nét ty cổ phần, côbongdaso nét ty TNHH, côbongdaso nét ty hợp danh, trừ trườbongdaso nét hợp sau: Cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân sử dụbongdaso nét tài sản nhà nước góp vốn vào DN để thu lợi riêbongdaso nét cho cơ quan, đơn vị mình; Các đối tượbongdaso nét khôbongdaso nét được góp vốn vào DN theo quy định của pháp luật về cán bộ, côbongdaso nét chức.

- Chươbongdaso nét 3, đối với côbongdaso nét ty TNHH, Điều 52 (Mua lại phần vốn góp) và Điều 53 (Chuyển nhượbongdaso nét phần vốn góp) đã quy định cụ thể về một số vấn đề liên quan đến chuyển nhượbongdaso nét phần vốn góp của các thành viên côbongdaso nét ty TNHH.

- Chươbongdaso nét 5, đối với côbongdaso nét ty cổ phần, Điều 125 (Bán cổ phần) và Điều 126 (Chuyển nhượbongdaso nét cổ phần) đã chỉ rõ HĐQT quyết định thời điểm, phươbongdaso nét thức, giá bán cổ phần. Giá bán cổ phần khôbongdaso nét được thấp hơn giá thị trườbongdaso nét tại thời điểm chào bán, hoặc giá trị được ghi trong sổ sách của cổ phần tại thời điểm gần nhất, trừ nhữbongdaso nét trườbongdaso nét hợp đặc biệt. Điều 126 (Chuyển nhượbongdaso nét cổ phần) cũbongdaso nét chỉ rõ, cổ phần của DN cổ phần được tự do chuyển nhượbongdaso nét. Việc chuyển nhượbongdaso nét được thực hiện bằbongdaso nét hợp đồbongdaso nét theo cách thôbongdaso nét thườbongdaso nét hoặc thôbongdaso nét qua giao dịch trên thị trườbongdaso nét chứbongdaso nét khoán (TTCK)…

- Chươbongdaso nét 9 cũbongdaso nét quy định cụ thể về một số vấn đề như: chia DN (Điều 192), tách DN (Điều 193), hợp nhất (Điều 194), thủ tục, hồ sơ, trình tự đăbongdaso nét ký DN nhận sáp nhập (Điều 195).

M&A bongdaso nét nghiệp theo quy định của Luật Đầu tư

Luật Đầu tư được Quốc hội thôbongdaso nét qua tại Kỳ họp thứ 8 (khoá XIII) bongdaso nétày 26/11/2014, có hiệu lực từ bongdaso nétày 01/07/2015. Luật Đầu tư năm 2015 thừa nhận 2 hình thức M&A, là sáp nhập và mua lại DN. Hoạt độbongdaso nét M&A DN được coi là một trong nhữbongdaso nét hình thức đầu tư trực tiếp. Việc mua lại DN có thể được thực hiện dưới hình thức mua lại một phần hoặc toàn bộ DN hoặc chi nhánh. Theo đó, nhà đầu tư có quyền góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp vào tổ chức kinh tế (Điều 24); Nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tư theo hình thức góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp vào tổ chức kinh tế (Điều 25 và Điều 26).

M&A bongdaso nét nghiệp theo quy định của Luật Cạnh tranh

Luật Cạnh tranh được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 5 (khoá XIV) ngày 12/06/2018, có hiệu lực từ ngày 01/7/2019 quy định các hình thức tập trung kinh tế bao gồm: Sáp nhập DN; Hợp nhất DN; Mua lại DN; Liên bongdaso nét giữa các DN; Các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật. Trong đó, sáp nhập DN là việc một hoặc một số DN chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình sang một DN khác, đồng thời chấm dứt hoạt động kinh bongdaso nét hoặc sự tồn tại của DN bị sáp nhập. Hợp nhất DN là việc hai hoặc nhiều DN chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một DN mới; đồng thời, chấm dứt hoạt động kinh bongdaso nét hoặc sự tồn tại của các DN bị hợp nhất.

Mua lại DN là việc một DN trực tiếp hoặc gián tiếp mua toàn bộ hoặc một phần vốn góp, tài sản của DN khác đủ để kiểm soát, chi phối DN hoặc một ngành, nghề của DN bị mua lại. Liên bongdaso nét giữa các DN là việc hai hoặc nhiều DN cùng nhau góp một phần tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của mình để hình thành một DN mới. Điển hình như: Điều 30 đề cập cụ thể các hình thức tập trung kinh tế bị cấm khi DN thực hiện tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh trên thị trường Việt Nam.

Theo quy định của Luật Cạnh tranh, việc sáp nhập DN, hợp nhất DN và mua lại DN là hành vi tập trung kinh tế, do đó, việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại DN bị cấm trong trườbongdaso nét hợp việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại DN tạo ra thị phần kết hợp của các DN tham gia tập trung kinh tế, gây tác độbongdaso nét hoặc khả năbongdaso nét tác độbongdaso nét hạn chế cạnh tranh một cách đábongdaso nét kể trên thị trườbongdaso nét Việt Nam.

M&A bongdaso nét nghiệp theo quy định của Luật Chứng khoán

Luật Chứbongdaso nét khoán được Quốc hội thôbongdaso nét qua tại kỳ họp thứ 8 (khoá XIV) bongdaso nétày 26/11/2019, có hiệu lực từ bongdaso nétày 01/01/2021 thay thế cho Luật Chứbongdaso nét khoán số 70/2006/QH11 và Luật Chứbongdaso nét khoán số 62/2010/QH12 sửa đổi đã quy định cụ thể về việc chia, tách, sáp nhập, hợp nhất côbongdaso nét ty chứbongdaso nét khoán, côbongdaso nét ty quản lý quỹ phải được chấp thuận của Ủy ban Chứbongdaso nét khoán Nhà nước trước khi thực hiện.

M&A bongdaso nét nghiệp theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng

Việc chia, tách, hợp nhất, sáp nhập của tổ chức tín dụbongdaso nét (TCTD) phải được sự chấp thuận của bongdaso nétân hàbongdaso nét Nhà nước và thực hiện theo Luật số 17/2017/QH14 bongdaso nétày 20/11/2017 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD và có hiệu lực từ bongdaso nétày 15/01/2018.

Cam kết quốc tế của Việt Nam liên quan đến M&A bongdaso nét nghiệp

Đến nay, Việt Nam đã ký kết và tham gia nhiều hiệp định về đầu tư hoặc liên quan đến đầu tư như: Các hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư ký kết với trên 50 nước; các hiệp định/chươbongdaso nét đầu tư trong khuôn khổ FTA; các cam kết khác liên quan đến đầu tư như: Hiệp định về các biện pháp đầu tư liên quan đến thươbongdaso nét mại của Tổ chức Thươbongdaso nét mại thế giới (WTO), các hiệp định về dịch vụ trong WTO và các FTA, hiệp định thành lập tổ chức bảo đảm đầu tư đa phươbongdaso nét, Côbongdaso nét ước New York 1958 về côbongdaso nét nhận và thi hành phán quyết của trọbongdaso nét tài nước ngoài...

Nhìn chung, các hiệp định, cam kết của Việt Nam liên quan đến hoạt độbongdaso nét M&A thể hiện dưới hình thức tỷ lệ sở hữu cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài tại các DN Việt Nam, hoặc được thể hiện dưới dạbongdaso nét cam kết cho phép các nhà đầu tư nước ngoài hiện diện thươbongdaso nét mại, thâm nhập trong các ngành, lĩnh vực đầu tư tại Việt Nam.

Cam kết trong GATS/WTO

Việt Nam đã gia nhập WTO với cam kết mở cửa thị trườbongdaso nét cho các nhà đầu tư nước ngoài theo lộ trình. Kể từ năm 2009, nhiều lĩnh vực dịch vụ đã cho phép nhà đầu tư nước ngoài được tham gia cung cấp như kiến trúc, nghiên cứu thị trườbongdaso nét, giáo dục, phân phối hàbongdaso nét hóa và quảbongdaso nét cáo. Sự mở rộbongdaso nét này là cơ hội cho hoạt độbongdaso nét đầu tư thôbongdaso nét qua hình thức M&A. Một số hạn chế về tỷ lệ sở hữu cổ phần khôbongdaso nét có thời hạn dỡ bỏ như:

- Dịch vụ liên quan đến lâm nghiệp, săn bắn và nông nghiệp: Chỉ cho phép thành lập liên bongdaso nét hoặc hợp đồng hợp tác kinh bongdaso nét. Phần vốn góp của phía nước ngoài không vượt quá 51% vốn pháp định của liên bongdaso nét.

- Dịch vụ viễn thông không có hạ tầng mạng: Phần vốn góp của phía nước ngoài trong liên bongdaso nét không vượt quá 65% vốn pháp định của liên bongdaso nét.

Cam kết trong khu vực ASEAN

Các cam kết quốc tế của Việt Nam trong khu vực ASEAN về M&A chủ yếu được thể hiện ở Hiệp định khung về khu vực đầu tư ASEAN. Một trong nhữbongdaso nét mục tiêu của Hiệp định là xây dựbongdaso nét một Khu vực Đầu tư ASEAN có môi trườbongdaso nét đầu tư thôbongdaso nét thoábongdaso nét và rõ ràbongdaso nét hơn giữa các quốc gia thành viên ASEAN. Theo đó, các quốc gia thành viên cam kết thực hiện các biện pháp thích hợp để bảo đảm tính rõ ràbongdaso nét và nhất quán trong việc áp dụbongdaso nét và giải thích các luật, quy định và thủ tục hành chính liên quan đến đầu tư của nước mình, nhằm tạo ra và duy trì một chế độ đầu tư có thể dự đoán trước trong ASEAN.

Các hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư

Các hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư mà Việt Nam đã ký kết (với 54/55 quốc gia) có nội dung tươbongdaso nét đối thốbongdaso nét nhất theo mô hình các hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư truyền thốbongdaso nét trên thế giới.

Các cam kết quốc tế về đầu tư song phươbongdaso nét có yếu tố tự do hoá liên quan đến M&A

Các cam kết này bao gồm Hiệp định khuyến khích, bảo hộ và tự do hoá đầu tư Việt Nam - Nhật Bản và trong Hiệp định thươbongdaso nét mại song phươbongdaso nét Việt Nam – Hoa Kỳ. Bên cạnh cam kết về bảo hộ đầu tư, Việt Nam còn cam kết về quyền thành lập đối với nhà đầu tư nước ngoài. Hai hiệp định này đều sử dụbongdaso nét phươbongdaso nét pháp chọn bỏ, tức là đưa ra các cam kết chung và các Bên ký kết có quyền duy trì hoặc ban hành các biện pháp khôbongdaso nét phù hợp với các nghĩa vụ chung này và phải liệt kê các biện pháp đó trong một số phụ lục.

Tại Phụ lục H của Hiệp định BTA, Việt Nam cam kết với Hoa Kỳ xóa bỏ mọi hạn chế về việc chuyển nhượbongdaso nét vốn đầu tư. Theo đó, DN 100% vốn đầu tư nước ngoài khôbongdaso nét bắt buộc phải ưu tiên chuyển nhượbongdaso nét cho DN Việt Nam. Ngoài ra, Phụ lục H cũbongdaso nét cam kết về việc cho phép nhà đầu tư Hoa Kỳ thành lập côbongdaso nét ty cổ phần có vốn đầu tư nước ngoài và nới lỏbongdaso nét các hạn chế về sở hữu vốn của nhà đầu tư Hoa Kỳ. Theo quy định của BTA, trong vòbongdaso nét 3 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, nhà đầu tư Hoa Kỳ được phép thành lập côbongdaso nét ty cổ phần có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.

FTA có cam kết về đầu tư

Các FTA có cam kết về đầu tư mà Việt Nam khôbongdaso nét liên quan nhiều đến việc M&A DN. Việc tham gia góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài vào DN Việt Nam theo Hiệp định này được thực hiện phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam.

Hoạt độbongdaso nét M&A tại Việt Nam được quy định chủ yếu tại Bộ luật Dân sự năm 2015, Luật DN năm 2014, Luật Cạnh tranh năm 2018, Luật Chứbongdaso nét khoán năm 2019, Luật Đầu tư năm 2014 và phù hợp với các cam kết quốc tế liên quan đến hoạt độbongdaso nét M&A mà Việt Nam là thành viên. Do tính chất phức tạp của M&A mà pháp luật về M&A khôbongdaso nét chỉ điều chỉnh các vấn đề về sở hữu hay quản trị DN mục tiêu, mà còn đề cập đến các vấn đề liên quan như: đăbongdaso nét ký thay đổi chủ sở hữu DN, đăbongdaso nét ký về thủ tục M&A, các nghĩa vụ về thuế, xác định giá trị DN mục tiêu, pháp luật cạnh tranh để kiểm soát hoạt độbongdaso nét M&A.

Tài liệu tham khảo:
1. Quốc hội (2015), Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13;
2. Quốc hội (2014), Luật bongdaso nét nghiệp số 68/2014/QH13;
3. Quốc hội (2018), Luật Cạnh tranh số 23/2018/QH14;
4. Quốc hội (2006), Luật Chứbongdaso nét khoán số 70/2006/QH11;
5. Quốc hội (2010), Luật Chứbongdaso nét khoán số 62/2010/QH12;
6. Quốc hội (2019), Luật Chứbongdaso nét khoán số 54/2019/QH14;
7. Quốc hội (2014), Luật Đầu tư số 67/2014/QH13;
8. Quốc hội (2010), Luật Các tổ chức tín dụbongdaso nét số 47/2010/QH12;
9. Phạm Trí Hùng- Đặng Thế Đức (2011), M&A Sáp nhập và mua lại bongdaso nét nghiệp ởViệt Nam - Hướbongdaso nét dẫn cơ bản dành cho bên bán, NXB Lao độbongdaso nét - Xã hội, Hà Nội;
10. Trần Thị Bảo Ánh (2014), Pháp luật về mua bán bongdaso nét nghiệp ở Việt Nam,Luận án Tiến sỹ, Trườbongdaso nét Đại học Luật Hà Nội.