Quản lý rủi ro trên thị trường chứng khoán phái sinh
Với những nền tảng cơ bản được xác lập từ 17 năm qua của thị trường chứng khoán Việt Nam, việc xây dựng và đưa vào vận hành thị trường chứng khoán phái sinh sẽ giúp thị trường chứng khoán hoàn thiện cấu trúc tổng thể và phát triển theo chiều sâu. Thị trường chứng khoán phái sinh được xây dựng với một trong những mục tiêu chính là cung cấp cho thị trường các công cụ để phòng ngừa rủi ro và tạo điều kiện để thúc đẩy đầu tư dài hạn. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích này, thị trường cũng tiềm ẩn những rủi ro đòi hỏi có sự quản lý chặt chẽ, thận trọng.

bongdaso com nghiên cứu và tổng kết kinh nghiệm về xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh (TTCKPS) trong lộ trình phát triển hệ thống thị trường tài chính cho thấy sự phát triển CKPS đơn giản có thể được tiến hành đồng thời cùng với phát triển thị trường trái phiếu và cổ phiếu.
Do TTCKPS phải dựa vào hàng hóa cơ sở nên cần phải phát triển thị trường hàng hóa cơ sở trước và bảo đảm tính thanh khoản phù hợp trước khi xây dựng TTCKPS. Tuy nhiên, nếu đợi đến khi thị trường hàng hóa cơ sở phát triển đầy đủ có thể sẽ không tối ưu. Sự ra đời CKPS thường khuyến khích nhà đầu tư sẵn sàng mua và nắm giữ chứng khoán dài hạn hơn.
TTCKPS sẽ giúp cho bongdaso com tổ chức cũng như cá nhân có thể thực hiện quản trị rủi ro, vì bongdaso com CKPS cho phép phân bổ lại rủi ro từ những chủ thể muốn phòng ngừa sang bongdaso com chủ thể sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Sự phát triển của TTCK Việt Nam 17 năm qua, đặc biệt trong những năm trở lại đây đã bảo đảm điều kiện cho sự hình thành TTCKPS tại Việt Nam.
Những rủi ro chính trên thị trường chứng khoán phái sinh
Trước đây, bongdaso com nhà quản lý thường tập trung xây dựng bongdaso com chính sách nhằm tăng cường tính hiệu quả và đổi mới bongdaso com sản phẩm CKPS vì họ cho rằng sự an toàn và toàn vẹn của thị trường đã được đảm bảo. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 cho thấy, sự an toàn của bongdaso com giao dịch và thanh toán bù trừ phái sinh cần được đảm bảo trước tiên, vì chỉ cần một thành viên trên thị trường phá sản thì có thể khuấy động toàn bộ hệ thống tài chính. bongdaso com rủi ro chính trên TTCKPS bao gồm:
Rủi ro đối tác:Là rủi ro khi một đối tác của hợp đồng phái sinh mất khả năng thanh toán và không thể hoàn thành nghĩa vụ hợp đồng của mình. Sự an toàn của thị trường bị tổn hại nếu một thành viên thị trường mất khả năng thanh toán/phá sản gây ra một loạt chuỗi bongdaso com trường hợp mất khả năng thanh toán/phá sản trên thị trường.
bongdaso com phương pháp phổ biến nhất để giảm thiểu rủi ro đối tác là thiết lập mạng lưới và đối tác phải có tài sản đảm bảo. bongdaso com nhà cung cấp hạ tầng thị trường như mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) tạo thuận lợi cho việc thiết lập mạng lưới đa phương đối với tất cả bongdaso com thành viên giao dịch.
Là một đơn vị trung gian trong thị trường phái sinh, bongdaso com CCP nhận nhiệm vụ giảm thiểu và quản lý rủi ro đối tác trong suốt vòng đời của bongdaso com sản phẩm phái sinh. Trong trường hợp thành viên phá sản, CCP đảm bảo việc thanh toán vẫn diễn ra an toàn bằng cách đóng bongdaso com vị thế rủi ro mở và sử dụng tài sản đảm bảo của thành viên bị mất khả năng thanh toán.
Rủi ro hoạt động:Bao gồm bongdaso com lỗi trong quá trình hoạt động, ví dụ: giao dịch, bù trừ, thanh toán và kiểm soát. An toàn thị trường gặp rủi ro nếu có sự cố trong hoạt động của bongdaso com nhà cung cấp hạ tầng kỹ thuật hoặc bongdaso com thành viên thị trường liên quan.
Rủi ro hoạt động thường hiện hữu tại bongdaso com quy trình thủ công, do đó có thể giảm bongdaso com can thiệp vào quá trình giao dịch, thanh toán bù trừ bằng cách sử dụng bongdaso com giao diện điện tử tự động tin cậy. Do những cú sốc bên ngoài không thể tránh được hoàn toàn (ví dụ như thảm họa tự nhiên, bongdaso com cuộc tấn công khủng bố) nên phải sử dụng hệ thống sao lưu trong trường hợp xảy ra sự cố và những hệ thống sao lưu này cần được kiểm tra thường xuyên.
Rủi ro pháp lý:Bao gồm rủi ro phát sinh từ bongdaso com hợp đồng không thể thực hiện được hoặc không tuân thủ pháp luật. An toàn thị trường có thể bị ảnh hưởng trong trường hợp không có sự chắc chắn về mặt pháp lý đối với bongdaso com sản phẩm phái sinh được sử dụng rộng rãi. Rủi ro pháp lý có thể được giảm thiểu bằng cách sử dụng hợp đồng phái sinh được chấp nhận rộng rãi và có bongdaso com điều khoản chuẩn về kỳ hạn, lãi suất, nguyên tắc thanh toán và bù trừ.
Rủi ro thanh khoản:Là rủi ro khi nguy cơ một sản phẩm phái sinh không thể bán tại mức giá trị hợp lý vì không có cầu. An toàn thị trường gặp rủi ro nếu bongdaso com thành viên thị trường liên quan mất khả năng thanh toán do không thể đóng vị thế của bongdaso com hợp đồng phái sinh. Thanh khoản kém thường xảy ra tại bongdaso com thị trường không có sự quản lý, thiếu tính minh bạch và sản phẩm không chuẩn hóa. Như vậy, rủi ro thanh khoản giảm trong mô hình thị trường có tổ chức, trong đó lợi ích của bongdaso com bên được củng cố.
bongdaso com yêu cầu trong quản lý, giám sát thị trường chứng khoán phái sinh
Hoạt động quản lý, giám sát TTCKPS vẫn đảm bảo bongdaso com yêu cầu:
Tính an toàn:Trong một thị trường phái sinh an toàn, bongdaso com tổ chức trung gian tài chính có khả năng chịu được bongdaso com cú sốc và/hoặc sự đổ vỡ của bongdaso com tổ chức lớn, có ảnh hưởng đến toàn hệ thống. Mặc dù bongdaso com nhà quản lý không thể ngăn chặn sự phá sản của bongdaso com tổ chức trung gian thị trường.
Tính toàn vẹn:Giao dịch công bằng là chìa khóa cho sự toàn vẹn của thị trường. Khi sự bất đối xứng thông tin được giảm đi, giá cả thị trường là kết quả của những thông tin công khai và những kỳ vọng về giá cả trong tương lai.
Tính toàn vẹn và an toàn có liên quan chặt chẽ với nhau trong điều kiện bongdaso com thành viên thị trường đều bảo vệ tài sản của mình khỏi nguy cơ thao túng. Tính toàn vẹn của thị trường phải được hỗ trợ bởi tính minh bạch của thị trường hay là sự sẵn có của dữ liệu thị trường cho thành viên thị trường và cơ quan giám sát
Tính hiệu quả:Một thị trường tài chính hiệu quả là thị trường trong đó giá tài sản phản ánh tất cả bongdaso com thông tin và kỳ vọng về giá trong tương lai (hiệu quả về giá); đồng thời bongdaso com sản phẩm và dịch vụ được cung cấp với chi phí giao dịch thấp nhất (hiệu quả về chi phí).
Hiệu quả về giá liên quan đến chất lượng của quá trình hình thành giá. Giá của sản phẩm phái sinh cần phản ánh đầy đủ niềm tin của nhà đầu tư về giá cả trong tương lai và lượng thông tin sẵn có đối với tất cả những người tham gia thị trường. Lý tưởng nhất là giá của tài sản được điều chỉnh ngay lập tức khi có thông tin mới bổ sung. Như vậy, yếu tố ảnh hưởng chính đến hiệu quả về giá là sự tiếp cận bình đẳng đối với bongdaso com thông tin.
bongdaso com nhà cung cấp cơ sở hạ tầng thị trường như Sở Giao dịch chứng khoán (SGDCK), CCP giúp tạo ra tính minh bạch bằng cách thu thập và tổng hợp dữ liệu. Tuy nhiên, chỉ có thị trường thanh khoản cao mới có thể giao dịch và định giá liên tục. Bởi vì thanh khoản thị trường cao khi có đủ số lượng thành viên thị trường sẵn sàng giao dịch nên thị trường tập trung có vị thế tốt để duy trì mức thanh khoản tối thiểu.
Hiệu quả chi phí có thể được cải thiện bằng cách gia tăng quy mô kinh tế và giảm chi phí. Càng nhiều giao dịch được thực hiện qua một hệ thống (giao dịch, thanh toán, bù trừ) thì chi phí cố định cho mỗi giao dịch sẽ càng thấp. Chi phí có thể được giảm thiểu nếu bongdaso com sản phẩm được thực hiện tự động trong suốt chuỗi giá trị.
Mục tiêu quản lý, giám sát thị trường chứng khoán phái sinh
Mục tiêu quản lý, giám sát thị trường CKPS là bảo vệ bongdaso com nhà đầu tư, đảm bảo thị trường công bằng, hiệu quả và minh bạch.
Bảo vệ bongdaso com nhà đầu tư:Nhà đầu tư cần được bảo vệ khỏi những hành vi gây nhầm lẫn, thao túng hay gian lận, giao dịch trước khách hàng và sử dụng tài sản của khách hàng. Công bố đầy đủ bongdaso com thông tin trọng yếu đối với bongdaso com quyết định của nhà đầu tư là phương tiện quan trọng nhất để bảo vệ nhà đầu tư. Bằng cách này, bongdaso com nhà đầu tư có thể đánh giá được những rủi ro và lợi ích tiềm ẩn của bongdaso com khoản đầu tư và từ đó bảo vệ quyền lợi của họ.
Chỉ những tổ chức có đầy đủ giấy phép hành nghề hợp pháp mới được cung cấp bongdaso com dịch vụ đầu tư tài chính, đặc biệt là bongdaso com tổ chức kinh doanh chứng khoán và bongdaso com SGDCK. Phải thiết lập bongdaso com yêu cầu về vốn đối với bongdaso com tổ chức này để họ có thể đáp ứng được bongdaso com yêu cầu của khách hàng và nếu cần thiết có thể thu hẹp hoạt động kinh doanh mà không làm tổn hại đến khách hàng.
Giám sát bongdaso com tổ chức trung gian thị trường để bảo vệ nhà đầu tư bằng cách đặt ra bongdaso com tiêu chuẩn tối thiểu cho bongdaso com thành viên thị trường. Nhà đầu tư phải được bongdaso com tổ chức trung gian đối xử bình đẳng và công bằng theo bongdaso com chuẩn mực đạo đức kinh doanh. Cần có một hệ thống toàn diện bongdaso com chương trình thanh tra, kiểm tra, và giám sát tuân thủ.
Sự công bằng của bongdaso com thị trường có liên quan chặt chẽ đến việc bảo vệ nhà đầu tư, đặc biệt là để ngăn ngừa bongdaso com giao dịch không phù hợp. Phải xây dựng bongdaso com quy định về phát hiện, ngăn chặn và xử phạt bongdaso com hành vi thao túng thị trường và bongdaso com hành vi giao dịch không phù hợp khác. bongdaso com quy định phải đảm bảo nhà đầu tư được tiếp cận công bằng với cơ sở hạ tầng và thông tin thị trường.
Biện pháp quản lý rủi ro trên thị trường chứng khoán phái sinh
Về cơ bản, bongdaso com biện pháp quản lý đối với TTCKPS xoay quanh việc quản lý đảm bảo an toàn tài chính, tính công bằng và hiệu quả của thị trường
An toàn tài chính:bongdaso com chỉ tiêu về an toàn tài chính bảo vệ thị trường khỏi rủi ro tín dụng và rủi ro hệ thống và cũng đảm bảo rằng chỉ những người được coi là tin cậy mới được tiếp cận thị trường. Đối với thị trường phái sinh, bongdaso com yêu cầu này được thiết kế để phản ánh bongdaso com đặc tính rủi ro đặc biệt của sản phẩm phái sinh, ví dụ như bongdaso com vị thế trong thị trường phái sinh có thể sử dụng đòn bẩy tài chính lên nhiều lần. Mức độ phụ thuộc vào từng nguồn vốn, tín dụng, ký quỹ, tiền gửi bảo đảm, tách biệt và giám sát có thể khác nhau.
Yêu cầu về vốn đối với bongdaso com tổ chức trung gian tài chính tồn tại ở tất cả bongdaso com nước, tuy nhiên, không có nước nào đưa ra yêu cầu về vốn đối với bongdaso com SGDCK. Cơ sở hạ tầng thanh toán bù trừ đầy đủ là yếu tố cơ quan quản lý quan tâm. Trong khi phần lớn bongdaso com nước có một số yêu cầu về hoạt động thì trung tâm thanh toán bù trừ hoặc SGDCK có thể quyết định nhiều vấn đề liên quan đến quá trình thanh toán bù trừ.
bongdaso com yêu cầu về ký quỹ nói chung được quy định bởi bongdaso com tổ chức thanh toán bù trừ. Tại nhiều nước, yêu cầu ký quỹ phải tuân thủ một số hình thức giám sát theo quy định như phải được sự đồng ý của cơ quan quản lý đối với mức ký quỹ. Mức ký quỹ thường được xác định bằng cách dựa trên bongdaso com phương pháp định lượng.
Xác định tài sản bảo đảm đủ tiêu chuẩn cũng khác nhau giữa bongdaso com nước. Một tổ chức trung gian tài chính có thể chấp nhận bongdaso com loại tài sản bảo đảm khác với loại tài sản đảm bảo mà Trung tâm Lưu ký chứng khoán (TTLKCK) hoặc SGDCK chấp nhận. Một số TTLKCK hoặc SGDCK tính toán mức ký quỹ dựa trên vị thế tổng và một số dựa trên vị thế ròng.
Bên cạnh đó, để đảm bảo an toàn tài chính, tất cả bongdaso com cơ quan quản lý bongdaso com thị trường phái sinh đều duy trì giám sát thị trường và tổ chức trung gian tài chính thường xuyên và/hoặc định kỳ.
Cách thức bảo vệ tài sản của khách hàng khác nhau giữa bongdaso com nước. Hầu hết bongdaso com nước đều có bongdaso com yêu cầu liên quan đến bảo hiểm hoặc bảo đảm tài sản và tách biệt tài sản của khách hàng với tài sản của công ty nhưng cách thức tính toán khác nhau.
Do đó, mặc dù một số nước chủ yếu dựa vào việc tách biệt tài khoản để bảo vệ tài sản của khách hàng nhưng phần lớn đòi hỏi kết hợp tách biệt tài khoản và bongdaso com yêu cầu thận trọng khác. bongdaso com biện pháp bảo vệ này nhằm phòng chống thiệt hại cho khách hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao bongdaso com vị thế khi thị trường gặp trục trặc và đặc biệt xử lý bongdaso com khoản tiền của khách hàng khi tổ chức trung gian tài chính mất khả năng thanh toán.
Công bằng:Lợi ích của khách hàng thường bảo vệ thông qua bongdaso com quy định, chuẩn mực áp đặt đối với bongdaso com tổ chức trung gian tài chính, bao gồm: tính toàn vẹn, kỹ năng và trình độ của nhân viên môi giới; xung đột lợi ích; sự tuân thủ của nhân viên môi giới với bongdaso com chuẩn mực đạo đức kinh doanh (như thực hiện lệnh, hạn chế sử dụng sai thông tin, công bố thông tin, hạn chế sử dụng sai tài khoản); và bongdaso com thủ tục và diễn đàn giải quyết những khiếu nại của khách hàng.
Trong thực hiện lệnh, bongdaso com quy tắc giao dịch liên quan đến việc thực hiện lệnh khác nhau giữa bongdaso com nước nhưng đều chỉ ra rằng bongdaso com quy định đều nhằm mục đích cung cấp việc thực hiện lệnh hợp lý cho khách hàng và tránh gian lận.
Yêu cầu về nghiệp vụ môi giới, bongdaso com chuẩn mực về môi giới liên quan đến yêu cầu công bố thông tin, cấm giao dịch sai tài khoản và bongdaso com giao dịch không phù hợp như giao dịch trái phép hoặc giao dịch trước khách hàng đều được quy định tại hầu hết bongdaso com nước. bongdaso com nước có thị trường phái sinh đều đòi hỏi phải cung cấp báo cáo rủi ro cho khách hàng, tuy nhiên, hình thức và đối tượng công bố khác nhau giữa bongdaso com nước.
Tại hầu hết bongdaso com nước, giám sát tuân thủ đối với bongdaso com môi giới chứng khoán tập trung vào việc kiểm soát nội bộ và điều tra bongdaso com khiếu nại của khách hàng.
Hiệu quả thị trường:bongdaso com vấn đề về tính toàn vẹn của thị trường là trọng tâm của bongdaso com quy định quản lý liên quan đến thị trường phái sinh và bongdaso com sản phẩm phái sinh. bongdaso com cơ quan quản lý sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để giải quyết những lo ngại này.
Nhiều thị trường đưa ra bongdaso com yêu cầu đối với thiết kế sản phẩm và hạn chế bongdaso com loại tài sản cơ sở, và hầu hết đều có bongdaso com quy trình hoặc thủ tục chuyển giao vật chất. Hầu hết bongdaso com thị trường đều cấm thao túng thị trường.
Định nghĩa chính xác về thuật ngữ “thao túng” có thể khác nhau giữa bongdaso com nước. bongdaso com biện pháp ngăn ngừa thao túng dù là giám sát trực tiếp, yêu cầu thiết kế sản phẩm, giới hạn vị thế hay bongdaso com biện pháp khác, cũng như mức độ giám sát khác nhau giữa bongdaso com thị trường.
Một số thị trường thiết lập bongdaso com quy định đặc biệt như giới hạn vị thế, giới hạn giá hoặc tạm dừng thị trường, bongdaso com quy định về giá thanh toán... Quy tắc giao dịch liên quan đến bongdaso com loại lệnh được phép thực hiện, hạn chế giao dịch ngoài sàn và bongdaso com loại hoạt động tạo lập thị trường có sự khác nhau khá lớn giữa bongdaso com nước.
Quản lý rủi ro trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam
Trên cơ sở Quyết định số 366/QĐ-TTg ngày 11/03/2014 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Xây dựng và phát triển thị trường CKPS tại Việt Nam”, cho đến nay khung khổ pháp lý cho TTCKPS về cơ bản đã được ban hành đầy đủ, bảo đảm bongdaso com yêu cầu, mục tiêu xây dựng TTCKPS tại Việt Nam.
bongdaso com quy định tại Nghị định 42/2015/NĐ-CP về CKPS và TTCKPS, bongdaso com thông tư hướng dẫn (Thông tư số 11/2016/TT-BTC ngày 19/1/2016 và Thông tư 23/2017/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 11/2016/TT-BTC) và bongdaso com quy định pháp lý khác về TTCK cùng với bongdaso com quy chế giao dịch, quy chế thành viên, quy chế thanh toán bù trừ… của SGDCK Hà Nội, TTLKCK đã bao hàm khá đầy đủ bongdaso com nội dung bảo đảm bongdaso com yêu cầu, mục tiêu cũng như biện pháp quản lý rủi ro trên TTCKPS.
Theo đó, bongdaso com quy định về điều kiện kinh doanh CKPS đối với công ty chứng khoán (CTCK) (môi giới, tự doanh, tư vấn đầu tư) đã được ban hành; trong đó điều kiện môi giới CKPS như được cấp phép đầy đủ nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán; được chấp thuận hoạt động tự doanh CKPS; vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu: từ 800 tỷ đồng trở lên; Không lỗ trong 2 năm gần nhất; tỷ lệ vốn khả dụng tối thiểu 220% trong 12 tháng gần nhất; BCTC được kiểm toán, chấp nhận toàn bộ; nhân sự, công nghệ; quy trình kiểm soát nội bộ, quản trị rủi ro; không đang trong quá trình hợp nhất, sáp nhập, giải thể, phá sản, kiểm soát, kiểm soát đặc biệt…
Ngoài ra, Nghị định 42/2015/NĐ-CP cũng quy định rõ về đình chỉ, chấm dứt hoạt động kinh doanh CKPS, quy định về hoạt động kinh doanh CKPS của bongdaso com tổ chức kinh doanh chứng khoán, tổ chức tín dụng, doanh nghiệp bảo hiểm… Việc giao dịch CKPS do SGDCK tổ chức, niêm yết và ngoài SGDCK không tổ chức, cá nhân nào được phép tổ chức thị trường giao dịch bongdaso com CKPS này nhằm giảm thiểu bongdaso com rủi ro phát sinh như kinh nghiệm bongdaso com nước đã cho thấy.
SGDCK có thể áp dụng bongdaso com biện pháp ổn định thị trường và bảo vệ nhà đầu tư như thay đổi số phiên giao dịch, thời gian giao dịch, áp dụng giới hạn lệnh, giới hạn lệnh tích lũy, hạn chế mở vị thế mở mới, dừng hoặc hủy bỏ bongdaso com lệnh mở, bongdaso com biện pháp cần thiết khác.
bongdaso com quy định về điều kiện đối với thành viên bù trừ, điều kiện thành viên tạo lập thị trường; áp dụng cơ chế thanh toán theo mô hình đối tác bù trừ trung tâm CCP, bongdaso com biện pháp bảo đảm thanh toán, cơ chế phòng ngừa rủi ro tại VSD (áp dụng bongdaso com biện pháp như điều chỉnh bongdaso com mức ký quỹ, yêu cầu thành viên bù trừ đóng góp bổ sung vào Quỹ bù trừ, điều chỉnh giới hạn vị thế, đóng vị thế của thành viên bù trừ, nhà đầu tư mất khả năng thanh toán, sử dụng Quỹ bù trừ) cũng đã được quy định rõ nhằm bảo đảm phòng ngừa rủi ro thanh toán trên thị trường.
Ngoài ra, cơ quan quản lý thực hiện chức năng quản lý, giám sát thông qua bongdaso com biện pháp như giám sát tuân thủ, kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm, chấp thuận bongdaso com quy chế; giám sát thực hiện quy chế, yêu cầu báo cáo, CBTT; yêu cầu về giám sát của SGDCK, TTLKCK và giám sát của thành viên giao dịch, thành viên bù trừ.
Như vậy, có thể thấy, so với thực tiễn và thông lệ quốc tế, nhìn chung khuôn khổ quản lý, giám sát TTCKPS nói chung và bongdaso com cơ chế, biện pháp quản lý rủi ro trong quá trình triển khai TTCKPS nói riêng đã được xây dựng và ban hành đầy đủ nhằm bảo đảm bongdaso com mục tiêu, yêu cầu trong quá trình xây dựng và đưa TTCKPS đi vào vận hành trong thời gian sắp tới tại Việt Nam.