Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam
Tại Việt Nam các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt đang có sự phát triển mạnh mẽ, hình thành nhu cầu cấp thiết về xây dựng hệ sinh thái không dùng tiền mặt (hay hệ sinh thái thanh toán điện tử). Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã đặt mục tiêu: Phấn đấu đến cuối 2020, tỷ trọng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán ở mức dưới 10%, đến cuối năm 2025 ở mức dưới 8%.

Bài viết khái quát một số kết quả đã đạt được và hạn chế còn tồn tại trong quá trình triển khai các hoạt động bongdaso com không dùng tiền mặt tại Việt Nam trong thời gian qua, trên cơ sở đó, tác giả đề xuất một số giải pháp để phát triển bongdaso com không dùng tiền mặt trong thời gian tới.
Với người tiêu dùng, bongdaso com không dùng tiền mặt (TTKDTM) đem lại tiện ích và bảo mật cao hơn do không phải phiền phức với việc nắm giữ, xử lý tiền mặt, dễ dàng tiếp cận tới nguồn tiền trong tài khoản ngân hàng và có được sự bảo vệ bí mật thông tin tài chính cá nhân tốt hơn từ các mạng chuyển mạch giao dịch bongdaso com cung cấp dịch vụ.
Với các nhà cung cấp, TTKDTM mang đến cho họ sự tiện lợi, hiệu quả và giảm thiểu rủi ro, do không còn phải chịu chi phí xử lý lượng tiền mặt nắm giữ, bongdaso com an toàn, bảo đảm hơn và tiếp cận được nhiều khách hàng hơn.
Với Chính phủ, TTKDTM hỗ trợ tăng cường tính minh bạch của nền kinh tế và thu hẹp nền kinh tế ngầm với những giao dịch tiền mặt không được báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ, cùng với đó là mở rộng tài chính toàn diện đến khu vực dân chúng chưa có tài khoản ngân hàng hoặc chưa được tiếp cận đầy đủ dịch vụ ngân hàng.
Với các tổ chức cung ứng dịch vụ bongdaso com như các ngân hàng, tổ chức chuyển mạch giao dịch bongdaso com cũng hưởng lợi từ xu hướng tích cực này nhờ nâng cao hiệu quả xử lý và tăng doanh thu qua cung ứng một loạt sản phẩm, dịch vụ bongdaso com, dịch vụ ngân hàng cộng thêm tới cơ sở khách hàng rộng lớn hơn.
Thực trạng phát triển bongdaso com không dùng tiền mặt tại Việt Nam
Hiện nay, ở Việt Nam có 9 hệ thống TTKDTM chính gồm: Hệ thống bongdaso com điện tử liên ngân hàng (IBPS); hệ thống bongdaso com bù trừ; hệ thống bongdaso com nội bộ của từng ngân hàng thương mại (NHTM); các hệ thống bongdaso com song phương; hệ thống bongdaso com ngoại tệ VCB – Money; hệ thống bongdaso com chứng khoán do BIDV quản lý, vận hành; hệ thống bongdaso com thẻ; hệ thống bongdaso com qua internet và điện thoại di động và hệ thống SWIFT. Hệ thống IBPS là trục bongdaso com quốc gia, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu chu chuyển vốn của nền kinh tế và là tiền đề quan trọng cho việc phát triển và đẩy mạnh TTKDTM. Các hệ thống bongdaso com nội bộ, hệ thống bongdaso com song phương, hệ thống bongdaso com thẻ, hệ thống bongdaso com qua internet và điện thoại di động được các NHTM tiếp tục được quan tâm, chú trọng đầu tư, cập nhật và phát triển với kỹ thuật, công nghệ tiên tiến để cung ứng các dịch vụ phương tiện bongdaso com hiện đại, đa dạng trên toàn quốc. Đối với hệ thống SWIFT Việt Nam (ra đời từ năm 1996), đến nay, hầu hết các tổ chức cung ứng dịch vụ bongdaso com tại Việt Nam đã sử dụng dịch vụ chuyển tiền điện tử của SWIFT để chuyển ngoại tệ và các giao dịch bongdaso com quốc tế.
Những kết quả đạt được
Trong những năm qua, Việt Nam đã tích cực thúc đẩy phát triển TTKDTM và đạt được một số kết quả khả quan:
Thứ nhất,về công tác chỉ đạo, điều hành, hoàn thiện hành lang pháp lý về phát triển TTKDTM: Tại Việt Nam, nhận thức rõ vai trò, tầm quan trọng của TTKDTM, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2545/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển bongdaso com không dùng tiền mặt giai đoạn 2016 - 2020; Quyết định số 241/QĐ-TTg phê duyệt Đề án đẩy mạnh bongdaso com qua ngân hàng đối với các dịch vụ công; Chỉ thị số 10/CT-TTg về tăng cường quản lý các hoạt động liên quan tới Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự. Bên cạnh đó, Chính phủ và NHNN đã ban hành kế hoạch xác định cụ thể các nhiệm vụ, lộ trình và trách nhiệm của các đơn vị liên quan nhằm tạo sự chuyển biến rõ rệt về TTKDTM trong nền kinh tế, thay đổi dần tập quán sử dụng các phương tiện bongdaso com trong xã hội, giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt, giảm tỷ lệ tiền mặt trong lưu thông và tiền mặt trên tổng phương tiện bongdaso com.
Thứ hai,về phát triển cơ sở hạ tầng bongdaso com: Cơ sở hạ tầng và công nghệ phục vụ TTKDTM, nhất là bongdaso com điện tử, tiếp tục được chú trọng đầu tư, nâng cao chất lượng, phát huy hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu bongdaso com ngày càng tăng của xã hội và thích ứng với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Hệ thống bongdaso com điện tử liên ngân hàng được vận hành hoạt động an toàn, hiệu quả và thông suốt. Cụ thể, tổng giá trị giao dịch qua Hệ thống bongdaso com điện tử liên ngân hàng trong 6 tháng đầu năm 2019 đạt trên 64.160 nghìn giao dịch, tương ứng với gần 35.728 nghìn tỷ đồng (tăng khoảng 23,23% về số lượng giao dịch và tăng 17,63% về giá trị giao dịch so với cùng kỳ năm ngoái).
Hệ thống bongdaso com bù trừ điện tử tự động phục vụ các giao dịch bongdaso com bán lẻ với khả năng bongdaso com theo thời gian thực, hoạt động 24x7x365, xử lý giao dịch đa kênh, đa phương tiện đang được thử nghiệm để đưa vào vận hành chính thức phục vụ nhu cầu chuyển tiền, giao dịch bongdaso com bán lẻ, bongdaso com các dịch vụ tiện ích.
Các công nghệ mới, hiện đại trong bongdaso com như việc áp dụng xác thực vân tay, nhận diện khuôn mặt, sử dụng mã phản hồi nhanh (QR Code), mã hóa thông tin thẻ, bongdaso com phi tiếp xúc, công nghệ mPOS... được các ngân hàng nghiên cứu, hợp tác và ứng dụng, đặc biệt là việc bongdaso com bằng QR Code gắn với đẩy mạnh bongdaso com qua điện thoại di động hợp với xu thế phát triển trên thế giới và hành vi người tiêu dùng.
Hệ thống ATM, POS tiếp tục được quan tâm đầu tư, nâng cao chất lượng. Tính đến cuối năm 2019, trên toàn quốc có khoảng 18.900 ATM và 282.900 máy POS, tăng tương ứng 17,3%; 44,5% so với cùng kỳ năm 2018).
Thứ ba,phát triển các phương thức bongdaso com điện tử: Các phương thức TTKDTM không ngừng tăng mạnh. Việc mở và sử dụng tài khoản của cá nhân tiếp tục tăng lên, cụ thể đến cuối tháng 10/2019, số thẻ đang lưu hành đạt 98,2 triệu thẻ, tăng 15,9% so với cùng kỳ năm 2018. Đến nay, đã có trên 76 tổ chức cung ứng dịch vụ bongdaso com triển khai dịch vụ bongdaso com qua Internet và 41 tổ chức cung ứng dịch vụ bongdaso com qua điện thoại di động. Trong năm 2019, giá trị giao dịch bình quân qua hệ thống bongdaso com điện tử liên ngân hàng (IBPS) đạt gần 375 nghìn tỷ đồng/ngày (tương đương 17 tỷ USD/ngày); giá trị giao dịch qua POS đạt 491 nghìn tỷ đồng; qua điện thoại di động đạt 4,264 nghìn tỷ đồng; qua Internet đạt 17.729 nghìn tỷ đồng (tăng tương ứng 66,3%; 221,2% và 36,6% so với cùng kỳ năm 2018).
Thứ tư,về giám sát các hệ thống bongdaso com: Hiện tại, NHNN đang thực hiện giám sát bằng phương thức trực tuyến và qua báo cáo định kỳ, báo cáo đột xuất của các tổ chức vận hành hệ thống nhằm nắm bắt thông tin kịp thời và có biện pháp phối hợp với các bên liên quan để xử lý các vụ việc mất an ninh, an toàn trong hoạt động bongdaso com thẻ. NHNN cũng thực hiện giám sát đối với các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian bongdaso com đã được cấp phép theo quy định của pháp luật.
Một số tồn tại, hạn chế
Trong phát triển TTKDTM, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế gồm:
Thứ nhất,TTKDTM ở Việt Nam chưa phát triển như kỳ vọng, tỷ lệ giao dịch sử dụng tiền mặt còn cao. Theo Tập đoàn Dữ liệu quốc tế (IDG) năm 2019, gần 40% số dân Việt Nam có tài khoản ngân hàng nhưng vẫn còn 80% chi tiêu hằng ngày sử dụng tiền mặt, 98% sử dụng tiền mặt khi bongdaso com các mặt hàng dưới 100 nghìn đồng và có tới gần 85% giao dịch tại ATM là giao dịch rút tiền. Nguyên nhân chính là do thói quen tiêu dùng bằng tiền mặt đã ăn sâu, vào tiềm thức của người dân, cùng với đó là tâm lý e ngại khi tiếp cận với công nghệ bongdaso com mới, cũng như lo ngại về an ninh an toàn và chi phí khi sử dụng các phương thức bongdaso com điện tử nên việc triển khai TTKDTM gặp nhiều khó khăn.
Thứ hai,hạ tầng cơ sở và trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cho hoạt động TTLDTM còn kém hiệu quả, chưa tương xứng với tiềm năng. Hiện nay, các tổ chức tài chính (gồm ngân hàng, trung gian bongdaso com và ví điện tử) đều xây dựng hệ thống trang thiết bị bongdaso com riêng tại một điểm chấp nhận bongdaso com, do vậy, vừa lãng phí lại không tận dụng được hạ tầng chung. Các hình thức bongdaso com mới như QR Code, sinh trắc học... bắt đầu phát triển nhưng chưa được quy hoạch, đánh giá để triển khai diện rộng.
Thứ ba,hành lang pháp lý trong lĩnh vực bongdaso com điện tử vẫn chưa hoàn thiện, mặc dù thời gian vừa qua đã được cải thiện nhiều, song chưa được đánh giá đầy đủ và đồng bộ. Các chính sách Nhà nước về TTKDTM chưa có đột phá đáng kể, chưa Luật hóa các hoạt động TTKDTM. Các quy định còn nhiều bất cập, chưa theo kịp sự phát triển của thị trường, nhiều dịch vụ mới ra đời nhưng hành lang pháp lý chưa được thiết lập cụ thể ( như tiền ảo, tiền điện tử…) để tạo môi trường phát triển dịch vụ và hình thành cơ chế bảo vệ các chủ thể, khách thể trong hoạt động cũng như xây dựng quy trình giải quyết tranh chấp hiệu quả, khách quan.
Giải pháp thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam
Trong thời gian tới, nhằm thúc đẩy phát triển TTKDTM tại Việt Nam, tác giả đề xuất một số giải pháp như sau:
Một là,tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, xây dựng cơ chế, chính sách phát triển TTKDTM như: nghiên cứu, xây dựng Luật TTKDTM thay thế Nghị định về TTKDTM, xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của nghị định về bongdaso com bằng tiền mặt; trình Thủ tướng Chính phủ Đề án xây dựng cơ chế quản lý thử nghiệm cho hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực thương mại, tín dụng, tài chính ngân hàng.
Hai là,nâng cấp hạ tầng bongdaso com quốc gia (hệ thống bongdaso com điện tử liên ngân hàng); chỉ đạo triển khai và sớm đưa vào vận hành Hệ thống bongdaso com bù trừ tự động phục vụ các giao dịch bán lẻ, qua đó thiết lập hạ tầng bongdaso com bán lẻ hiện đại, hoạt động hiệu quả, liên tục, đáp ứng nhu cầu bongdaso com nhanh chóng, an toàn, thuận tiện với chi phí hợp lý của người dân và doanh nghiệp; Nâng cao chất lượng của hoạt động bongdaso com điện tử, áp dụng các công nghệ, phương thức bongdaso com hiện đại nhằm tăng mức độ tiện lợi, giảm chi phí sử dụng và rủi ro, đảm bảo an toàn về tài sản và thông tin của người sử dụng.
Ba là,triển khai các mô hình bongdaso com tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa gắn với việc xây dựng và triển khai Chiến lược Quốc gia về Tài chính toàn diện tại Việt Nam; Thúc đẩy bongdaso com điện tử trong khu vực Chính phủ.
Bốn là,giám sát các hệ thống bongdaso com đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả; tăng cường công tác đảm bảo an ninh, an toàn trong bongdaso com điện tử; giám sát hoạt động các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian bongdaso com đảm bảo hoạt động đúng quy định.
2020 là năm cuối cùng triển khai Đề án phát triển TTKDTM tại Việt Nam theo Quyết định số 2545/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (với mục tiêu giảm tỷ trọng tiền mặt trên tổng phương tiện bongdaso com ở mức thấp hơn 10%). Với tiềm năng rộng về phát triển hệ sinh thái bongdaso com điện tử, cùng nhu cầu về bongdaso com không dùng tiền mạnh lớn trong nền kinh tế, Việt Nam cần có sự quyết liệt từ cơ quan quản lý trong hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về TTKDTM đến sự nhập cuộc của các ngân hàng, tổ chức tín dụng, công ty công nghệ tài chính cũng như người dân để xây dựng một xã hội bongdaso com không dùng tiền mặt.
Tài liệu tham khảo:
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2019), Báo cáo kết quả 2 năm thực hiện đề án bongdaso com không dùng tiền mặt; ;
Nguyễn Thị Ngọc Diễm, Quản lý nhà nước đối với dịch vụ bongdaso com không dùng tiền mặt trong bongdaso com nội địa của các ngân hàng thương mại Việt Nam, Luận án Tiến sĩ, 2019;
Quyết định số 22/QĐ-NH1 ngày 21/2/1994 của Quốc hội ban hành “Thể lệ bongdaso com không dùng tiền mặt”;
Nghị định số 10/VBHN-NHNN ngày 22/02/ 2019 của NHNN về bongdaso com không dùng tiền mặt.
2015), Giáo trình phân tích tài chính doanh nghiệp, NXB Tài chính, Hà Nội;
Phan Diên Vỹ (2014), Định giá tài sản trong hoạt động ngân hàng
- Thực trạng và giải pháp;
Võ Trí Thành và Lê Xuân Sang (2012), Tái cấu trúc hệ thống tài chính Việt Nam: Vấn đề và định hướng những giải pháp cơ bản, Hà Nội;
Trần Văn Dũng (2005), Hoàn thiện công tác định giá doanh nghiệp tại Việt Nam;
Triệu Minh Hạnh (2009), Định giá doanh nghiệp nhà nước và thực trạng áp dụng tại Việt Nam.