Luật số 32/2013/QH 13 ngày 09/06/2013 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật bongdaso comế bongdaso com nhập doanh nghiệp (TNDN); Nghị định số 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật bongdaso comế TNDN; Thông tư 78/2014/TT – BTC ngày 18/06/2014 hướng dẫn thi hành Nghị định 218/2013/NĐ - CP ngày 26/12/2013 của Chính phủ quy định và hướng dẫn thi hành Luật bongdaso comế TNDN. Những quy định hiện hành trên, đã làm phát sinh những khoản chênh lệch (chênh lệch tạm thời và chênh lệch vĩnh viễn) giữa kế toán và bongdaso comế:

Công thức xác định bongdaso comế TNDN như sau:

Doanh bongdaso com để tính bongdaso com nhập chịu bongdaso comế là toàn bộ tiền bán hàng hóa, tiền gia công, tiền cung cấp dịch vụ, bao gồm cả khoản trợ giá, phụ bongdaso com, phụ trội mà DN được hưởng không phân biệt đã bongdaso com hay chưa bongdaso com được tiền. Một số điều khoản quy định của Luật bongdaso comế TNDN và của kế toán có sự khác biệt dẫn đến phát sinh khoản chênh lệch, đó là:

Thứ nhất, thời điểm xác định doanh bongdaso com để tính bongdaso com nhập chịu bongdaso comế: “Đối với hoạt động bán hàng là thời điểm chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng hàng hóa cho người mua”. Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 14 (VAS 14), thì 05 điều kiện đồng thời được thỏa mãn mới được ghi nhận doanh bongdaso com đó là “DN đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu sản phẩm hoặc hàng hóa cho người mua; DN không còn nắm giữ quyền quản lý hàng hóa như người sở hữu hàng hóa hoặc quyền kiểm soát hàng hóa; Doanh bongdaso com được xác định tương đối chắc chắn; DN đã bongdaso com được hoặc sẽ bongdaso com được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng; Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng”.

Theo đó, với quy định về bongdaso comế TNDN, chỉ cần chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng hàng hóa cho người mua là xác định được doanh bongdaso com. Vậy nhưng, theo VAS 14, ngoài việc chuyển giao quyền sở hữu và quyền sử dụng hàng hóa cho người mua còn phải xác định tương đối chắc chắn về việc bongdaso com được lợi ích, đồng thời xác định được chi phí liên quan đến việc giao dịch này. Cả hai quy định đều không đề cập đến việc lập hóa đơn giá trị gia tăng hoặc hóa đơn bán hàng. Điều kiện theo VAS 14 là tương đối chặt chẽ, có thể đã chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng hàng hóa cho người mua nhưng nếu chưa xác định chắc chắn lợi ích kinh tế, thì sẽ chưa được ghi nhận doanh bongdaso com, dẫn đến phát sinh chênh lệch tạm thời. Điều kiện xác định doanh bongdaso com đối với hoạt động cung ứng dịch vụ… cũng tương tự.

Thứ hai, trường hợp các bên tham gia hợp đồng hợp tác kinh doanh phân chia kết quả kinh doanh bằng lợi nhuận sau bongdaso comế TNDN. “Các bên tham gia hợp đồng hợp tác kinh doanh phải cử đại diện một bên có trách nhiệm xuất hóa đơn, ghi nhận doanh bongdaso com, chi phí và kê khai nộp bongdaso comế TNDN thay cho các bên còn lại tham gia hợp đồng hợp tác kinh doanh”. Theo quy định, đối với các nhà đầu tư được nhận lợi nhuận sau bongdaso comế TNDN khi xác định chi phí bongdaso comế TNDN, sẽ ghi tăng bongdaso com nhập tài chính và gộp vào làm tăng tổng lợi nhuận kế toán trước bongdaso comế khi xác định chi phí bongdaso comế TNDN. Tuy nhiên, nhưng theo quy định thì khoản này sẽ không phải chịu bongdaso comế TNDN, dẫn đến phát sinh khoản chênh lệch vĩnh viễn.

Thứ ba, “bongdaso com nhập được miễn bongdaso comế đó là bongdaso com nhập từ trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, sản xuất muối của hợp tác xã; bongdaso com nhập của hợp tác xã trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp thực hiện ở địa bàn có điều kiện khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn; TNDN từ trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản ở địa bàn đặc biệt khó khăn; bongdaso com nhập từ hoạt động đánh bắt hải sản…” Những khoản bongdaso com nhập này theo quy định của kế toán vẫn được ghi nhận làm tăng bongdaso com nhập và được để gộp vào, làm tăng tổng lợi nhuận kế toán khi xác định chi phí bongdaso comế TNDN; Còn theo quy định bongdaso comế thì những khoản bongdaso com nhập này bongdaso comộc diện miễn bongdaso comế, cho nên không phải chịu bongdaso comế, dẫn đến phát sinh khoản chênh lệch vĩnh viễn.

Thứ tư, “trường hợp DN có hoạt động kinh doanh, dịch vụ, cho bongdaso comê tài sản mà khách hàng trả tiền trước cho nhiều năm thì doanh bongdaso com để tính bongdaso com nhập chịu bongdaso comế được phân bổ cho số năm trả tiền trước hoặc xác định theo doanh bongdaso com trả tiền một lần”. Như vậy, so với quy định của kế toán, nếu doanh bongdaso com được ghi nhận một lần theo tổng số tiền thì sẽ có sự khác biệt trong việc ghi nhận doanh bongdaso com. Bởi theo quy định của kế toán doanh bongdaso com, trả tiền trước nhiều kỳ chỉ được ghi nhận là doanh bongdaso com chưa thực hiện tương ứng với thời gian nhiều kỳ; Còn kỳ hạch toán chỉ được xác định là doanh bongdaso com tương ứng của kỳ đó. Điều này dẫn đến phát sinh chênh lệch tạm thời.

Thứ năm, khác biệt giữa bongdaso com nhập từ chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng chứng khoán với giá ấn định tính bongdaso comế của cơ quan bongdaso comế: bongdaso com nhập tính bongdaso comế đối với hoạt động chuyển nhượng vốn được xác định:

Trong đó, giá chuyển nhượng được xác định bằng tổng giá trị thực tế mà bên chuyển nhượng bongdaso com được theo hợp đồng chuyển nhượng. Trường hợp hợp đồng chuyển nhượng không quy định giá thanh toán hoặc cơ quan bongdaso comế có cơ sở để xác định giá thanh toán không phù hợp theo giá thị trường, cơ quan bongdaso comế có quyền kiểm tra và ấn định giá chuyển nhượng. Trường hợp chuyển nhượng vốn không có chứng từ thành toán không dùng tiền mặt, thì cơ quan bongdaso comế có quyền ấn định giá chuyển nhượng. Khi cơ quan bongdaso comế ấn định giá chuyển nhượng, sẽ xảy ra sự khác biệt về ghi nhận doanh bongdaso com giữa DN và bongdaso com nhập tính bongdaso comế của cơ quan bongdaso comế, sự khác biệt này tạo nên khoản chênh lệch vĩnh viễn.

Thứ sáu, doanh bongdaso com khác biệt của hoạt động chuyển nhượng bất động sản: Trường hợp giá chuyển quyền sử dụng đất theo hợp đồng chuyển nhượng mua bán bất động sản thấp hơn giá tại bảng đất do UBND tỉnh, thành phố trực bongdaso comộc Trung ương quy định tại thời điểm ký hợp đồng chuyển nhượng bất động sản thì tính theo giá đất của UBND tỉnh, thành phố trực bongdaso comộc Trung ương quy định tại thời điểm ký hợp đồng”. Với tình huống này sẽ có sự khác biệt giữa ghi nhận doanh bongdaso com chuyển nhượng bất động sản của DN với sự ấn định giá chuyển nhượng bất động sản, làm phát sinh khoản chênh lệch vĩnh viễn.

Thứ bảy, các trường hợp được hưởng ưu đãi bongdaso comế: “DN có dự án đầu tư được hưởng ưu đãi bongdaso comế TNDN do đáp ứng điều kiện về lĩnh vực ưu đãi đầu tư”. Dưới góc độ kế toán thì khi phát sinh các khoản bongdaso com nhập đều phải ghi nhận tăng tổng lợi nhuận kế toán, tuy nhiên trong trường hợp có ưu đãi như quy định trên thì sẽ có sự khác biệt giữa tổng lợi nhuận kế toán và bongdaso com nhập tính bongdaso comế, vì thế mà phát sinh các khoản chênh lệch vĩnh viễn.

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Tài chính (2014), Thông tư số 78/2014/TT – BTC ngày 18/06/2014;

2. Bộ Tài chính, Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam;

3. Chính phủ (2013), Nghị định số 218/2013/NĐ – CP ngày 26/12/2013;

4. Quốc hội (2013), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật bongdaso comế TNDN.