Nghiên cứu tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài tới tăng trưởng bongdaso com tế của Hải Phòng

Đặt vấn đề

Tăng trưởng bongdaso com tế luôn được coi là thước đo phát triển bongdaso com tế đất nước, là mục tiêu hướng đến trong quá trình phát triển. Vì thế, các quốc gia đều rất quan tâm đến các yếu tố tác động tới tăng trưởng bongdaso com tế, trong đó có FDI. Vốn FDI là một trong những yếu tố quan trọng đối với quá trình phát triển bongdaso com tế của một đất nước. Tác động của vốn FDI đến phát triển bongdaso com tế - xã hội ở Việt Nam đã được thực tế chứng minh. Song song với quá trình toàn cầu hóa, vị trí của FDI càng trở nên quan trọng hơn.

Với Việt Nam, FDI lại càng có ý nghĩa hơn trong việc cung cấp công nghệ, vốn, bongdaso com nghiệm quản lý, quy mô sản xuất mở rộng, tạo ra năng lực sản xuất mới, tăng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trong tiến trình hội nhập bongdaso com tế thế giới. Do đó, tác giả đã chọn vấn đề tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tới tăng trưởng bongdaso com tế của Hải Phòng để nghiên cứu.

Cơ sở lý thuyết

Tổng quan tình hình nghiên cứu

Có khá nhiều nghiên cứu trong nước và trên thế giới dùng phương pháp định lượng để lượng hóa và kiểm định việc đánh giá tác động của FDI đến tăng trưởng bongdaso com tế. Ghirmay và cộng sự (2001) đã phân tích nguyên nhân đa biến dựa trên mô hình hồi quy để nghiên cứu quan hệ giữa xuất khẩu và tăng trưởng cho 19 nước đang phát triển, kết quả cho thấy thúc đẩy xuất khẩu sẽ thu hút FDI và tăng GDP của những nước này.

Laura Alfaro (2003) đã nghiên cứu mối quan hệ giữa bongdaso com và năng suất lao động bằng phương pháp hồi quy với số liệu hỗn hợp nhằm khảo sát mối quan hệ giữa bongdaso com và năng suất lao động ở những ngành khác nhau tại 47 quốc gia trong thời kì 1981 - 1999 và kết luận rằng bongdaso com có tác động tích cực tới năng suất lao động ngành chế biến, nhưng lại tác động tiêu cực tới tăng trưởng ngành công nghiệp khai khoáng.

Hay các nghiên cứu của Nguyễn Thị Phương Hoa (2004); Nguyễn Thị Liên Hoa (2002) thời kì 1996 - 2001; Trịnh Hoài Nam, Nguyễn Mai Quỳnh Anh (2015) giai đoạn 1990 - 2013; Nguyễn Thị Mỹ Linh, Nguyễn Thị Hoa (2019) giai đoạn 1988 - 2017 đều có kết luận chung rằng FDI có ảnh hưởng tích cực đến tăng trưởng bongdaso com tế Việt Nam.

Phạm Thái Anh Thư (2014) sử dụng phương pháp phân tích thống kê mô tả, điều tra bằng bảng hỏi và kết luận tác động của bongdaso com đến GRDP của Thừa Thiên Huế giai đoạn 2004 - 2013 còn thấp.

Nguyễn Hồng Hà (2015) với nghiên cứu ở tỉnh Trà Vinh thời kì 1999 - 2013 đã sử dụng mô hình tự hồi quy Vector (VAR) và kết luận việc thu hút FDI có tác động tới tăng trưởng bongdaso com tế tỉnh Trà Vinh còn khiêm tốn, chỉ duy trì tăng nguồn vốn trong giai đoạn đầu, đến giai đoạn sau tác động không tốt đến tăng trưởng và ngược lại.

Nguyễn Thị Hằng và các cộng sự (2020) với phương pháp bình phương tối thiểu đã kết luận vốn FDI có ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động bongdaso com tế tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019, khi có 1 đồng FDI đầu tư vào tỉnh Thái Nguyên, thì GRDP tăng 0.721 đơn vị.

Như vậy, đã có nhiều nghiên cứu về tác động của FDI đến tăng trưởng bongdaso com tế, sử dụng phương pháp định tính hoặc định lượng với mức độ và chiều hướng tác động khác nhau, nhưng chưa có nghiên cứu nào về tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tới tăng trưởng bongdaso com tế của TP. Hải Phòng. Vì vậy, tác giả chọn chủ đề này nhằm phân tích ảnh hưởng của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đến tăng trưởng bongdaso com tế của TP. Hải Phòng bằng phương pháp hồi quy dữ liệu. Đây là thành phố trong nhiều năm gần đây có xếp hạng cao về thu hút FDI tại Việt Nam, nhưng lại chưa có đánh giá tác động cụ thể của FDI đến sự thay đổi chỉ số phát triển bongdaso com tế của Thành phố.

Lý thuyết về tăng trưởng

Có nhiều lý thuyết về tăng trưởng bongdaso com tế. Trong nghiên cứu này tác giả dựa trên nền tảng lý thuyết tăng trưởng theo trường phái tân cổ điển kết hợp với lý thuyết tăng trưởng hiện đại.

Theo lý thuyết tăng trưởng của trường phái tân cổ điển, đứng đầu là Alfred Marshall (1842 - 1924), ngoài các yếu tố vốn (K), lao động (L), đất đai (R), tiến bộ kỹ thuật (T) là yếu tố cơ bản tác động lên tăng trưởng bongdaso com tế; vốn có thể thay thế được nhân công. Các nhà bongdaso com tế tân cổ điển đã cố gắng giải thích nguồn gốc của sự tăng trưởng bongdaso com tế thông qua hàm sản xuất: Y = f(L,K,R,T) (Y: đầu ra; L: số lượng lao động, K: vốn; R: nguồn tài nguyên thiên nhiên; T: Khoa học công nghệ).

Lý thuyết tăng trưởng bongdaso com tế hiện đại ủng hộ nền bongdaso com tế hỗn hợp, là sự xích lại gần nhau của 2 trường phái tân cổ điển và lý thuyết của Keynes. Đại diện tiêu biểu cho trường phái này là P.A. Samuelson cho rằng ngoài các yếu tố như lao động, vốn, đất đai thì tiến bộ công nghệ ngày càng trở nên quyết định đến tăng trưởng bongdaso com tế. Và muốn có kỹ thuật công nghệ tiên tiến phải dựa trên vốn lớn.

Phương pháp và mô hình nghiên cứu:

Nguồn và dữ liệu thu thập

Nghiên cứu này sử dụng dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Cục Thống kê Hải Phòng giai đoạn từ năm 2010 đến hết năm 2022, bao gồm số vốn bongdaso com thực hiện theo giá hiện hành, số dự án bongdaso com đăng ký lũy kế được cấp phép còn hiệu lực, số vốn bongdaso com đăng ký lũy kế còn hiệu lực, số doanh nghiệp bongdaso com, số lao động doanh nghiệp bongdaso com, GRDP của TP. Hải Phòng. (Bảng 1)

Bảng 1. Đầu tư bongdaso com và GRDP tại TP. Hải Phòng

Mô hình nghiên cứu

Để phân tích tác động của FDI đến tăng trưởng bongdaso com tế của Hải Phòng, tác giả sử dụng mô hình hồi quy như sau: GRDP = f(FDI, NODN, NOLD)

GRDP =β0+β1*bongdaso com+β2 *NODN+ β3 *NOLD+ e (1)

Trong đó:

• GRDP:biến phụ thuộc, là tổng sản phẩm quốc nội (theo giá so sánh) của Hải Phòng.
• bongdaso com, NODN, NOLD: là các biến độc lập tác động đến GRDP, lần lượt là số vốn bongdaso com thực hiện, số doanh nghiệp bongdaso com, số lao động doanh nghiệp bongdaso com.
• β0:hằng số hồi quy, hay còn được gọi là hệ số chặn. Đây là chỉ số nói lên giá trị của GRDP sẽ là bao nhiêu nếu tất cả các biến độc lập cùng bằng 0.
• β1,β2,βn:hệ số hồi quy, hay còn được gọi là hệ số góc. Chỉ số này cho biết có bao nhiêu đơn vị GRDP sẽ thay đổi nếu biến độc lập tăng hoặc giảm một đơn vị.
• e:sai số. Chỉ số này càng lớn, càng khiến cho khả năng dự đoán của hồi quy trở nên kém chính xác hơn hoặc sai lệch nhiều hơn so với thực tế. Sai số trong hồi quy tổng thể hay phần dư trong hồi quy mẫu đại diện cho 2 giá trị, đó là các biến độc lập ngoài mô hình và các sai số ngẫu nhiên.

Ngoài ra, tác giả còn sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh để xử lý số liệu, phương pháp thống kê mô tả và sử dụng phần mềm Eviews 10 làm công cụ hỗ trợ phân tích định lượng để tiến hành kiểm định tác động của FDI đối với tăng trưởng bongdaso com tế của TP. Hải Phòng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Phân tích thực trạng bongdaso com tế ở TP. Hải Phòng

Về số vốn bongdaso com thực hiện(Hình 1)

Hình 1: bongdaso com và tốc độ tăng bongdaso com thực hiện theo giá hiện hành giai đoạn 2010 - 2022

Trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2019, vốn bongdaso com thực hiện có xu hướng tăng lên; tăng cao nhất là năm 2019 với 51,941.43 tỷ đồng; năm 2020 giảm xuống do đại dịch Covid-19 nhưng sang năm 2021 và 2022 bắt đầu tăng trở lại. Tốc độ tăng bongdaso com thực hiện cũng theo cùng chiều hướng tăng ở giai đoạn 2010 - 2019, tăng cao nhất vào năm 2018 với tốc độ 83.34%, năm 2020 bị giảm 22.93%, từ năm 2021 trở đi tăng chậm dần. Hai năm 2010 và 2011, bongdaso com thực hiện chiếm tỷ lệ khiêm tốn với trên 10% tổng vốn đầu tư thực hiện trên địa bàn Hải Phòng. Nhưng sang năm 2012, tỷ lệ này bắt đầu tăng dần, cụ thể năm 2012 đạt 20.19% và có xu hướng tăng đều đến hết năm 2022 với mức trên dưới 30%, cao nhất là năm 2021 với tỷ lệ là 36.02%

Vốn bongdaso com thực hiện giai đoạn 2010 - 2022 bình quân mỗi năm đạt 26,232.56 tỷ đồng, tăng trung bình 4,659.20 tỷ đồng/năm, tương ứng với 24.70%/năm, cao nhất đạt 60,164.35 tỷ đồng vào năm 2022, thấp nhất là năm 2010 với 4,254 tỷ đồng, với sự tham gia của nhiều tập đoàn quốc tế lớn, như: LG, Nipro Bridgestone (Nhật Bản), Pharma (Nhật Bản), Kyocera (Nhật Bản), Fuji Xerox (Nhật Bản), Regina Miracle International Việt Nam (Hồng Kong). Các dự án tập trung vào ngành công nghệ cao, ít gây ô nhiễm, như: LG, LG Display, Bridgestone,…

Về số vốn đăng kí (lũy kế còn hiệu lực) theo các ngành

Ngành Công nghiệp chế biến chế tạo luôn chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng vốn FDI đăng ký, theo xu hướng tăng dần từ năm 2012 đến năm 2022, thấp nhất là 43.58% năm 2011 và tăng lên gần gấp 2 lần vào năm 2022 (với 83.04%). Quy mô vốn cũng liên tục tăng lên từ 2.28 tỷ USD năm 2010 đến 20.578 tỷ USD năm 2022 (gấp gần 10 lần năm 2010). Tiếp đến là ngành bongdaso com doanh bất động sản cũng chiếm tỷ trọng đáng kể trong năm 2010, nhưng năm 2011 không có dự án nào.

Từ năm 2012 đến năm 2016, tỷ trọng vốn lũy kế tăng dần, cao nhất là năm 2016 (với 21.96%) và có xu hướng giảm dần từ năm 2017 đến năm 2022. Từ năm 2012 đến năm 2016, quy mô vốn bongdaso com đăng ký lũy kế tăng dần, năm 2017 giảm nhẹ và bắt đầu tăng trở lại cho đến hết năm 2022, cao nhất là năm 2022 với 3.379 tỷ USD (gấp gần 3 lần năm 2012).

Về đối tác đầu tư

Các nhà đầu tư chính trong giai đoạn 2010 - 2022 đến từ các quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Singapore, Hồng Kông, Trung Quốc, Mỹ. Nếu như năm 2010, Hàn Quốc giữ vị trí số 1 về số vốn lũy kế (918.778 triệu USD), thứ hai là Nhật Bản (909.398 triệu USD) thì sang giai đoạn 2011 – 2015, vị trí này đảo ngược.

Sang năm 2016, sau 6 năm, Hàn Quốc quay trở lại vị trí dẫn đầu với số vốn lũy kế gấp hơn 5 lần năm 2010 với 5.3439 tỷ USD và đến năm 2022 tăng gấp gần 10 lần năm 2010 với 9.9935 tỷ USD. Giai đoạn 2016 - 2022, Nhật Bản luôn áp sát ở vị trí số 2 sau Hàn Quốc với số vốn lũy kế năm 2021 là 5.2035 tỷ USD (gấp hơn 5 lần năm 2010), tuy nhiên năm 2022 bị sụt giảm cả về số dự án (còn 144 dự án) và số vốn (còn 3.8767 USD).

Về số doanh nghiệp bongdaso com

Trong hơn 10 năm, số doanh nghiệp FDI tăng lên gấp hơn 3 lần (từ 194 doanh nghiệp năm 2010 lên 673 doanh nghiệp năm 2022). Tuy vậy, tỷ trọng số doanh nghiệp FDI trong tổng số doanh nghiệp của Thành phố biến động không nhiều, chiếm trên dưới 3%, cao nhất là năm 2020 (chiếm 3.6%) và thấp nhất là năm 2011 và năm 2016 (chiếm 2.8%). Việc thu hút FDI chuyển từ chiều rộng sang chiều sâu theo hướng tập trung vào các dự án có quy mô lớn, sử dụng công nghệ cao, thân thiện với môi trường, sản phẩm sản xuất có giá trị gia tăng lớn, nằm trong chuỗi sản phẩm toàn cầu của những tập đoàn bongdaso com tế lớn (Tập đoàn LG của Hàn Quốc; Tập đoàn Bridgestone của Nhật Bản; Regina Miracle của Hồng Kông, Trung Quốc; Nipro Pharma của Nhật Bản;…).

Các dự án này có khả năng thu hút những dự án vệ tinh khác đầu tư vào thành phố. Tuy vậy, sự kết nối giữa các doanh nghiệp bongdaso com với các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nội địa ở Hải Phòng còn rời rạc, chưa tạo ra mối quan hệ cộng sinh nhằm xây dựng nền sản xuất vững chắc. Tỷ lệ phần trăm nội địa hóa trong các sản phẩm của doanh nghiệp bongdaso com còn thấp. Trong những năm qua, TP. Hải Phòng đã và đang ưu tiên việc thu hút khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư sản xuất công nghiệp hỗ trợ nhằm cung cấp nguyên liệu, linh kiện, chi tiết, bán thành phẩm,… tại chỗ cho các ngành công nghiệp mũi nhọn của Thành phố như điện tử, cơ khí, công nghiệp ô tô, logistics, da giày.

Về số lao động bongdaso com

Trong hơn 10 năm, số lao động bongdaso com tăng gấp hơn 4 lần (từ 63,846 lao động năm 2010 lên 266,123 lao động năm 2022); tỷ trọng số lao động doanh nghiệp bongdaso com trong tổng số lao động toàn Thành phố cũng theo xu hướng tăng gấp hơn 2 lần (từ 21% năm 2010 lên 48.4% năm 2022). Tốc độ tăng số lao động bongdaso com qua các năm không đều, cao nhất là năm 2016 (với 22.03%) và thấp nhất là năm 2021 (với 4.51%). Khu vực bongdaso com đã tạo ra một số lượng lớn công ăn việc làm cho lao động thành phố cảng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo ra những việc làm mới một cách gián tiếp bằng cách kích thích đầu tư trong nước như phát triển doanh nghiệp vệ tinh cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho khu vực bongdaso com.

Về GRDP của Hải Phòng và khu vực bongdaso com (Hình 2)

Hình 2: GRDP Hải Phòng và khu vực bongdaso com giai đoạn 2010-2022

Nguồn: Cục Thống kê Hải phòng

Giai đoạn 2010 - 2022, GRDP bình quân của Hải Phòng đạt 130,132.95 tỷ đồng, tốc độ tăng bình quân là 11.35% (tương ứng bình quân mỗi năm tăng 14,500.64 tỷ đồng). Sở dĩ GRDP của Hải Phòng tăng là do sự tăng lên của GRDP ở cả 3 khu vực: bongdaso com, doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) và doanh nghiệp ngoài nhà nước. Trong đó, tăng mạnh nhất phải kể đến khu vực bongdaso com (tốc độ tăng bình quân là 17.86% tương ứng 5,287.58 tỷ đồng/năm), thứ hai là từ khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước (tăng bình quân 10.15% tương ứng 6,297.89 tỷ đồng/năm), xếp thứ ba là khu vực DNNN (tăng bình quân 7.99% tương ứng 2,113.28 tỷ đồng/năm).

Năm 2019, Hải Phòng có tốc độ tăng GRDP mạnh nhất (17.41%). GRDP của các khu vực FDI cũng liên tục tăng, cao nhất là năm 2019 (với mức tăng 29.05%), tuy nhiên năm 2013 bị giảm với tốc độ giảm là 3.15%. Nhìn chung, cả quy mô và tỷ lệ GRDP của FDI liên tục tăng lên trong giai đoạn nghiên cứu. Nếu năm 2010, khu vực FDI chỉ chiếm 15.52% tổng GRDP toàn Thành phố, sau hơn 10 năm, tỷ lệ này đã tăng lên gần gấp 2 lần, đạt 30.7% năm 2022. Từ năm 2010 trở lại đây, khu vực FDI đã đóng góp tương đối ổn định vào tăng trưởng GRDP của thành phố, bình quân giai đoạn 2010 - 2022 chiếm 23.92%. Điều này cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của FDI vào sự tăng trưởng bongdaso com tế của Hải Phòng.

Phân tích kết quả tác động của FDI đến tăng trưởng bongdaso com tế của Hải Phòng

Tác giả tiến hành hồi quy sự phụ thuộc của GRDP vào bongdaso com thực hiện, số lượng doanh nghiệp (NODN) và số lượng lao động (NOLD). Kết quả cho thấy mô hình phù hợp. Tuy nhiên, biến NOLD không có ý nghĩa thống kê (Prob NOLD 0.05), tác giả tiến hành xác định xem có vi phạm đa cộng tuyến không bằng phân tích nhân tử phóng đại và nhận được giá trị VIF rất lớn ở NODN (94.27079 10) và NOLD (100.0586 10) (Theo lý thuyết Centered VIF phải <10 thì mới hợp lý). Sau khi tiến hành kiểm định bỏ biến NOLD, nhận thấy giá trị xác suất bằng 0.3708 lớn hơn 5% nên có thể bỏ biến NOLD ra khỏi mô hình. Hàm hồi quy sau khi bỏ biến NOLD như sau:

GRDP = β0+β1*bongdaso com+β2 *NODN+ e (2)

Tiếp tục hồi quy sự phụ thuộc của GRDP vào bongdaso com thực hiện, NODN, kết quả là hệ số tự do không có ý nghĩa (Prob C = 0.2340 5%) về mặt thống kê. Hàm hồi quy lúc này như sau:

GRDP =β1*bongdaso com+β2 *NODN+ e (3)

Vì vậy tác giả hồi quy mô hình không có hệ số tự do thu được kết quả như Bảng 2.

Bảng 2. Kết quả ước lượng hồi quy

Tiếp theo tác giả tiến hành kiểm định xem mô hình có vi phạm phương sai sai số thay đổi hay tự tương quan hay không. Xác định tự tương quan: có giá trị Prob. Chi-Square(2) = 0.1424 5% là không vi phạm). Và phương sai sai số thay đổi có Prob. Chi-Square(2) = 0.2553 5% là không vi phạm).

Như vậy, mô hình không vi phạm phương sai sai số thay đổi hay tự tương quan. Mối quan hệ giữa tăng trưởng bongdaso com tế và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thông qua hàm hồi quy sau: GRDP=0.580813.FDI+292.6876.NODN

Khi bongdaso com tăng 10%, GRDP tăng 1.17%, khi NODN tăng 10%, GRDP tăng 8.78% (Về mặt tương đối)

Khi bongdaso com tăng 1 tỷ đồng, GRDP sẽ tăng 0.580813 tỷ đồng; khi tăng 1 DN thì GRDP tăng 292.6876 tỷ đồng (Về mặt tuyệt đối).

Kết luận

Bài báo đã phân tích thực trạng thu hút FDI và tác động của FDI đối với tăng trưởng bongdaso com tế của Hải Phòng với dữ liệu thu thập từ năm 2010 đến hết năm 2022 từ Cục Thống kê Hải Phòng. Kết quả phân tích hồi quy cho thấy FDI có tác động đến tăng trưởng bongdaso com tế của Hải Phòng, khi vốn FDI tăng 1 tỷ đồng, GRDP sẽ tăng 0.580813 tỷ đồng; khi có thêm 1 doanh nghiệp FDI thì GRDP sẽ tăng 292.6876 tỷ đồng. Để duy trì và thúc đẩy thu hút FDI, ngoài lực lượng lao động sẵn có tại chỗ, cần thu hút nhân lực từ các tỉnh, thành phố khác tới làm việc bằng cách đầu tư nhiều hơn các khu ký túc xá, khu nhà ở xã hội, kết nối hạ tầng và phương tiện di chuyển an toàn, thuận lợi, nhanh chóng (như xe buýt, tàu điện ngầm, đường sắt tốc độ cao…), phát triển các dịch vụ xã hội tại khu công nghiệp; Tăng cường kết hợp chặt chẽ giữa nhà đầu tư - các khu công nghiệp - các cơ sở đào tạo để phát triển chất lượng lao động đáp ứng được yêu cầu của nhà đầu tư; Khuyến khích phát triển theo mô hình khu công nghiệp sinh thái; Tăng cường mở rộng quỹ đất công nghiệp bằng việc xây dựng thêm các khu công nghiệp.

Bên cạnh những kết quả đạt được, bài viết vẫn còn hạn chế đó là chưa phân tích tác động của tăng trưởng bongdaso com tế Hải Phòng đến FDI. Từ bài viết này, có thể phát triển các nghiên cứu tiếp theo bằng cách thêm vào mô hình thực nghiệm các biến số bongdaso com tế vĩ mô khác như tiêu dùng, đầu tư nội địa, xuất nhập khẩu,… có tồn tại mối quan hệ với tăng trưởng bongdaso com tế Hải Phòng.

Tài liệu tham khảo:

1. Ngô Thắng Lợi (2012 ). Giáo trình bongdaso com tế phát triển . NXB Đại học bongdaso com tế quốc dân.
2. Nguyễn Hằng (2022 ). Hải Phòng thúc đẩy thu hút đầu tư, phát triển bền vững . Truy cập tại https://kinhtevadubao.vn/hai-phong-thuc-day-thu-hut-dau-tu-phat-trien-ben-vung-24338.html
3. Nguyễn Hồng Hà (2016 ). Mối quan hệ giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài và tăng trưởng bongdaso com tế tỉnh Trà Vinh . Tạp chí Phát triển và Hội nhập, 26 (36).
4. Nguyễn Thị Hằng, Phạm Minh Đạt và Nguyễn Văn Huân (2020 ). Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến một số chỉ tiêu phát triển bongdaso com tế tỉnh Thái Nguyên . Tạp chí Khoa học Thương mại, 145.
5. Nguyễn Thị Hạnh (2021 ). Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trên địa bàn TP. Hải Phòng: Nguy cơ và cơ hội trong đại dịch Covid - 19 . Truy cập tại https://tapchicongthuong.vn/bai-viet/thu-hut-dau-tu-truc-tiep-nuoc-ngoai-tren-dia-ban-thanh-pho-hai-phong-nguy-co-va-co-hoi-trong-dai-dich-covid-19-82564.htm
6. Nguyễn Thị Mỹ Linh và Nguyễn Thị Hoa (2019 ). Tác động của vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đến tăng trưởng bongdaso com tế tại Việt Nam . Tạp chí Khoa học bongdaso com tế, 07 (01).
7. Nguyễn Thị Tuệ Anh, Vũ Xuân Nguyệt Hồng, Trần Toàn Thắng và cộng sự (2006 ). Tác động của FDI tới tăng trưởng bongdaso com tế Việt Nam . Dự án SIDA - Nâng cao năng lực nghiên cứu chính sách để thực hiện chiến lược phát triển bongdaso com tế - xã hội của Việt Nam thời kì 2001 - 2020.
8. Nguyễn Văn Tùng (2023 ). Để Hải Phòng sớm trở thành thành phố công nghiệp theo hướng hiện đại, Tạp chí Cộng sản . Tạp chí Cộng sản. Truy cập tại https://tapchicongsan.org.vn/web/guest/thuc-tien-bongdaso com-nghiem1/-/2018/827444/de-hai-phong-som-tro-thanh-thanh-pho-cong-nghiep-theo-huong-hien-dai.aspx
9. Phạm Thái Anh Thư (2014 ). Ảnh hưởng của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đến tăng trưởng bongdaso com tế ở tỉnh Thừa Thiên - Huế . Báo cáo tổng kết Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Trường Đại học bongdaso com tế - Đại học Huế.
10. Thanh Hân (2023 ). Thu hút hiệu quả các dự án bongdaso com vào Hải Phòng . Truy cập tại https://www.tinnhanhchungkhoan.vn/thu-hut-hieu-qua-cac-du-an-bongdaso com-vao-hai-phong-post321346.html
11. Vĩnh Quân (2023 ). Ban Quản lý Khu bongdaso com tế Hải Phòng hỗ trợ, kết nối DN cùng phát triển. Truy cập tại https://kinhtedothi.vn/ban-quan-ly-khu-bongdaso com-te-hai-phong-ho-tro-ket-noi-dn-cung-phat-trien.html
12. Gregory Mankiw (2014), bongdaso com tế học vĩ mô, Cengage Learning Vietnam Customer Support.