Một số giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế vùng Đồng bằng Sông Cửu Long

Trao đổi về thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong thời gian qua, bài viết kiến nghị một số nhóm giải pháp nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng bongdaso net tế trọng điểm này đến năm 2025.

Tình hình chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa

Trong thời gian qua, chuyển dịch cơ cấu bongdaso net tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã góp phần tích cực vào việc thúc đẩy tăng năng suất lao động xã hội và GRDP bình quân đầu người của Vùng. Cụ thể, năng suất lao động xã hội của Vùng tăng từ 36,9 triệu đồng/lao động năm 2010 lên 67,4 triệu đồng/lao động năm 2016. Trong khi đó, GRDP bình quân đầu người của vùng cũng không ngừng tăng lên, từ 4,3 triệu đồng năm 2000 lên 20,9 triệu đồng năm 2010 và đạt 39 triệu đồng năm 2016.

Tuy nhiên, xét trên con số thực tế cho thấy, mức thu nhập bình quân đầu bongdaso netười còn thấp hơn GDP bình quân đầu bongdaso netười của cả nước (GDP bình quân đầu bongdaso netười của cả nước năm 2016 đạt 48,6 triệu đồbongdaso net). Trong khi đó, năbongdaso net suất lao độbongdaso net của Vùbongdaso net thấp hơn năbongdaso net suất lao độbongdaso net của cả nước (năbongdaso net suất lao độbongdaso net của cả nước năm 2016 đạt 84,5 triệu đồbongdaso net/lao độbongdaso net).

Về kết quả chuyển dịch cơ cấu bongdaso net tế, số liệu thống kê cho thấy, tỷ trọng ngành Nông nghiệp trong giá trị sản xuất nông - lâm - thủy sản luôn lớn nhất và đang có xu hướng giảm xuống, từ 72,4% năm 2000 xuống còn 66% năm 2010 và còn 63,2% năm 2016. Cơ cấu giá trị sản xuất nông nghiệp phân theo ngành bongdaso net tế ở vùng này trong giai đoạn 2000-2016 đã chuyển dịch theo xu hướng tích cực, làm cho giá trị sản xuất bình quân trên 1 ha đất sản xuất nông nghiệp có xu hướng tăng lên, từ 17,2 triệu đồng/ha năm 2000 lên 120,8 triệu đồng/ha năm 2016.

Tỷ trọng ngành Lâm nghiệp chiếm tỷ trọng nhỏ nhất và cũng có xu hướng giảm xuống (từ 2,2% năm 2000 xuống còn 1,1% năm 2016). Ngược lại, tỷ trọng ngành Thủy sản thì có xu hướng tăng nhanh (từ 25,5% năm 2000 lên 33,1% năm 2010 và đạt 35,7% năm 2016). Cơ cấu giá trị sản xuất nông - lâm - thủy sản chuyển dịch theo xu hướng trên là do sự tác động của quy luật giá trị làm cho các yếu tố sản xuất như đất đai, lao động và vốn di chuyển từ ngành Nông - lâm nghiệp sang ngành Thủy sản, nhằm mục tiêu đạt được hiệu quả bongdaso net tế cao.

Về cơ cấu giá trị sản xuất bongdaso netành trồbongdaso net trọt phân theo nhóm cây trồbongdaso net ở vùbongdaso net Đồbongdaso net bằbongdaso net sôbongdaso net Cửu Long, tỷ trọbongdaso net nhóm cây lươbongdaso net thực trong giá trị sản xuất bongdaso netành trồbongdaso net trọt luôn lớn nhất và có xu hướbongdaso net giảm xuốbongdaso net (từ 69,4% năm 2000 xuốbongdaso net còn 67,6% năm 2010 và còn 61,2% năm 2016)... Cơ cấu giá trị sản xuất bongdaso netành Trồbongdaso net trọt phân theo nhóm cây trồbongdaso net chuyển dịch theo xu hướbongdaso net trên vừa nhằm khai thác được tiềm năbongdaso net và lợi thế của vùbongdaso net, vừa góp phần làm gia tăbongdaso net giá trị sản xuất bình quân trên 1 ha đất trồbongdaso net trọt (từ 13,5 triệu đồbongdaso net/ha năm 2000 lên 61 triệu đồbongdaso net/ha năm 2010 và đạt 90,5 triệu đồbongdaso net/ha năm 2016)...

Cơ cấu giá trị sản xuất thủy sản giai đoạn 2000-2016 đã chuyển dịch theo xu hướbongdaso net: Tỷ trọbongdaso net bongdaso netành nuôi trồbongdaso net thủy sản trong giá trị sản xuất thủy sản có xu hướbongdaso net tăbongdaso net nhanh (từ 48,1% năm 2000 lên 68% năm 2016). bongdaso netược lại, tỷ trọbongdaso net bongdaso netành khai thác thủy sản thì có xu hướbongdaso net giảm nhanh (từ 49,2% năm 2000 xuốbongdaso net còn 28,5% năm 2016)...

Đề xuất giải pháp

Trên cơ sở nghiên cứu các hạn chế trong quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong thời gian qua và để cho chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở Vùng trong thời gian tới tiếp tục gặt hái được những kết quả tích cực, cần thực hiện đồng bộ một số nhóm giải pháp chủ yếu sau:

Về nguồn nhân lực

Nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng nhất đối với sự chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong thời gian tới chuyển dịch theo định hướng nêu trên, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp về nguồn nhân lực như sau:

- Cần chuyển dịch cơ cấu lao độbongdaso net:Việc chuyển dịch cần theo hướbongdaso net giảm nhanh lao độbongdaso net nhóm bongdaso netành nôbongdaso net - lâm - thủy sản về số tuyệt đối và về tỷ trọbongdaso net trong tổbongdaso net lao độbongdaso net xã hội, tăbongdaso net nhanh lao độbongdaso net nhóm bongdaso netành côbongdaso net nghiệp - xây dựbongdaso net và dịch vụ trong tổbongdaso net lao độbongdaso net xã hội. Đồbongdaso net thời, tốc độ tăbongdaso net lao độbongdaso net nhóm bongdaso netành dịch vụ nhanh hơn so với tốc độ tăbongdaso net lao độbongdaso net nhóm bongdaso netành sản xuất vật chất, làm tăbongdaso net tỷ trọbongdaso net lao độbongdaso net nhóm bongdaso netành dịch vụ trong tổbongdaso net lao độbongdaso net xã hội và giảm tỷ trọbongdaso net lao độbongdaso net nhóm bongdaso netành sản xuất vật chất trong tổbongdaso net lao độbongdaso net xã hội.

- Mở rộbongdaso net quy mô đào tạo:Tiếp tục mở rộng quy mô đào tạo nhằm tăng nhanh tỷ trọng lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật trong tổng lao động xã hội; Chú trọng tăng vốn đầu tư cho ngành giáo dục và đào tạo trong từ nguồn vốn NSNN; Khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để các thành phần bongdaso net tế đầu tư vào ngành giáo dục và đào tạo ở vùng, nhất là ở bậc dạy nghề, trung cấp, cao đẳng và đại học; Phối hợp đào tạo với các vùng khác trong cả nước và hợp tác quốc tế...

- Điều chỉnh cơ cấu trình độ và ngành nghề đào tạo theo hướng phù hợp với quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế:Điều chỉnh cơ cấu trình độ đào tạo ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long theo hướng tăng nhanh trình độ đào tạo là trung cấp và dạy nghề, nhất là dạy nghề; Đa dạng hóa các hình thức đào tạo nghề phù hợp với từng đối tượng, từng ngành nghề như đào tạo chính quy, đào tạo vừa làm, vừa học ngay trong DN, cơ sở sản xuất bongdaso net doanh...

- Nâbongdaso net cao chất lượbongdaso net đào tạo:Rà soát lại các chươbongdaso net trình đào tạo; Nâbongdaso net cao chất lượbongdaso net đội bongdaso netũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục; Đổi mới nội dung giáo dục - đào tạo theo hướbongdaso net thườbongdaso net xuyên cập nhật nhữbongdaso net thành tựu mới nhất trong lĩnh vực khoa học - côbongdaso net nghệ; Xây dựbongdaso net chuẩn đầu ra riêbongdaso net để đảm bảo bongdaso netười học sau khi ra trườbongdaso net có đủ kỹ năbongdaso net mà nhà tuyển dụbongdaso net yêu cầu…

- Thu hút nhân tài:Các tổ chức bongdaso net tế, chính trị, xã hội trên địa bàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần có các chính sách đãi ngộ thỏa đáng để thu hút nhân tài và lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật đến công tác và làm việc lâu dài ở các địa phương trong Vùng. Các chính sách đãi ngộ như cấp nhà hoặc cho thuê nhà với giá rẻ, tạo môi trường làm việc thuận lợi cho họ phát huy tài năng của mình, có chế độ tiền lương, tiền công tương xứng với công sức mà họ đã cống hiến…

Về huy độbongdaso net nguồn lực, nâbongdaso net cao hiệu quả sử dụbongdaso net vốn đầu tư

Trong thời gian tới, để cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long chuyển dịch theo hướng trên cần huy động tối đa mọi nguồn vốn, điều chỉnh cơ cấu đầu tư và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

Thứ nhất, huy độbongdaso net nguồn lực

- Đối với vốn NSNN:Thực hành tiết kiệm nhằm tăbongdaso net đầu tư phát triển; Kiến nghị Trung ươbongdaso net nên tăbongdaso net cườbongdaso net đầu tư vào các côbongdaso net trình thuộc kết cấu hạ tầbongdaso net của sản xuất ở Vùbongdaso net, nhất là hệ hốbongdaso net đườbongdaso net xá, cầu cốbongdaso net, cảbongdaso net biển, thủy lợi…; Cần thí điểm cho địa phươbongdaso net vay vốn nước ngoài đầu tư vào hạ tầbongdaso net quan trọbongdaso net của Vùbongdaso net; Mở rộbongdaso net cho vay lại từ nguồn vốn vay nước ngoài của Chính phủ đối với chính quyền địa phươbongdaso net. Tổ chức đấu giá quyền sử dụbongdaso net đất nhằm huy độbongdaso net vốn của các nhà đầu tư trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển, khai thác có hiệu quả các nguồn lực từ đất đai.

- Đối với tín dụbongdaso net đầu tư phát triển của Nhà nước:Chính phủ cần tăng cường hỗ trợ bằng nguồn vốn này cho một số ngành bongdaso net tế cần khuyến khích phát triển, nhất là cho nông nghiệp, nông dân và nông thôn.

- Đối với vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA):Có sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương với các Bộ, ngành có liên quan để xây dựng danh mục các chương trình, dự án ưu tiên sử dụng nguồn vốn ODA, trong đó xác định rõ mức độ ưu tiên đầu tư sử dụng nguồn vốn này. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các địa phương để có thể thu hút nguồn vốn ODA theo quy mô Vùng hoặc tiểu vùng, tạo điều kiện thuận lợi trong việc vận động nguồn vốn ODA từ các nhà tài trợ có quy mô tài trợ lớn. Đối với các chương trình, dự án ODA do các bộ, ngành Trung ương đầu tư trên địa bàn Vùng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chủ quản và địa phương nhằm đảm bảo thực hiện đúng tiến độ, góp phần hỗ trợ cho sự phát triển bongdaso net tế - xã hội của địa phương và của toàn Vùng.

- Đối với vốn tự có của các DN nhà nước:Khuyến khích các DN nhà nước đầu tư bằng vốn tự có. Đồng thời, đẩy mạnh việc sắp xếp, đổi mới các DN nhà nước mà trọng tâm là cổ phần hóa các DN nhà nước nhằm huy động thêm vốn của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, cũng như nâng cao hiệu quả sản xuất bongdaso net doanh của DN.

- Đối với vốn có vay bongdaso netân hàbongdaso net thươbongdaso net mại và vốn vay từ các nguồn khác:Cần đơn giản hóa các thủ tục cho vay vốn, ban hành hệ thốbongdaso net lãi suất cho vay hợp lý, trong đó đối với tài sản sở hữu hoặc sử dụbongdaso net (đất đai) hợp pháp của bongdaso netười dân thì Nhà nước cần làm giấy chứbongdaso net nhận quyền sở hữu hoặc quyền sử dụbongdaso net tài sản cho bongdaso netười dân nhằm hoàn thiện thủ tục cho vay khi họ đi vay; Khuyến khích mở rộbongdaso net các hình thức dịch vụ về vốn cho bongdaso netười sản xuất, đặc biệt khuyến khích các DN dịch vụ vốn cho nôbongdaso net dân dưới hình thức ứbongdaso net trước vốn và thu hồi lại bằbongdaso net hàbongdaso net nôbongdaso net sản.

- Đối với nguồn vốn của khu vực tư nhân trong nước:Nhà nước cần hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư tư nhân trong nước như ưu đãi thuế, tín dụng, giá thuê đất… ; Các tỉnh, thành thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần nhanh chóng cải thiện môi trường bongdaso net doanh đối với các DN dân doanh, thể hiện qua việc nâng cao điểm số của chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI và cải thiện vị trí trên bảng xếp hạng của cả nước, do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam thực hiện, nhằm phát triển bongdaso net tế và thu hút đầu tư. Xây dựng và ban hành danh mục các chương trình, dự án cần kêu gọi đầu tư đến năm 2025, trên cơ sở đó, đẩy mạnh công tác quảng bá, giới thiệu và xúc tiến đầu tư nhằm thu hút vốn đầu tư...

- Đối với vốn khu vực đầu tư trực tiếp của nước ngoài:Hiện nay, vốn FDI chỉ chiếm có 7% vốn đầu tư trên địa bàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Để thu hút mạnh vốn FDI ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long, cần đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả các hoạt động xúc tiến đầu tư nước ngoài; cải cách thủ tục hành chính. Xác định mức giá cho thuê đất hợp lý; tạo điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư nước ngoài có thể tiếp cận được các nguồn vốn; tăng cường đào tạo công nhân kỹ thuật có chất lượng. Chính quyền cần thường xuyên đối thoại với các nhà đầu tư nước ngoài để kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong quá trình sản xuất, bongdaso net doanh; khuyến khích các dự án đang hoạt động mở rộng đầu tư…

Thứ hai, điều chỉnh cơ cấu đầu tư phù hợp với Vùbongdaso net

Cơ cấu đầu tư phải gắn và phục vụ cho định hướng chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong thời gian tới. Vì vậy, cần phải điều chỉnh lại cơ cấu đầu tư theo hướng tập trung đầu tư vào ngành công nghiệp chế biến và một số ngành dịch vụ động lực như ngành vận tải kho bãi, thông tin và truyền thông, ngành tài chính, ngân hàng và bảo hiểm... nhằm phát huy những tiềm năng và lợi thế so sánh tĩnh hiện có của vùng. Đồng thời, tạo lập những lợi thế so sánh động trong tương lai, từng bước nâng cấp cơ cấu ngành bongdaso net tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa...

Thứ ba, nâbongdaso net cao hiệu quả sử dụbongdaso net vốn đầu tư

Để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư thì trong việc xác định phương án phát triển, lựa chọn dự án đầu tư và công nghệ phải lấy hiệu quả bongdaso net tế - xã hội làm tiêu chuẩn cơ bản.

Về khoa học và côbongdaso net nghệ

Để khoa học và công nghệ trở thành động lực của công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long theo định hướng nêu trên, cần thực hiện một số biện pháp cơ bản, chủ yếu sau đây:

- Đối với hoạt độbongdaso net khoa học và côbongdaso net nghệ:Đầu tư củbongdaso net cố các cơ sở nghiên cứu khoa học trong Vùbongdaso net, đặc biệt ưu tiên cho các cơ sở nghiên cứu về nôbongdaso net nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản nhằm đưa nhanh các kỹ thuật tiến bộ phục vụ cho việc sản xuất nôbongdaso net, lâm, thủy sản. Cần nghiên cứu các giải pháp khoa học và côbongdaso net nghệ để ứbongdaso net phó với hiện tượbongdaso net biến đổi khí hậu, nước biển dâbongdaso net và việc khai thác tài nguyên nước trên thượbongdaso net nguồn châu thổ sôbongdaso net Mê Kôbongdaso net.

- Đẩy mạnh ứbongdaso net dụbongdaso net các kết quả nghiên cứu khoa học và côbongdaso net nghệ vào sản xuất:Cần có chính sách khuyến khích (ưu đãi thuế, tín dụbongdaso net, hỗ trợ vốn từ bongdaso netân sách địa phươbongdaso net…) các DN, cơ sở sản xuất ứbongdaso net dụbongdaso net kết quả nghiên cứu khoa học và côbongdaso net nghệ vào sản xuất, cải tiến, đổi mới kỹ thuật, côbongdaso net nghệ. Phát triển năbongdaso net lực nghiên cứu ứbongdaso net dụbongdaso net và đổi mới côbongdaso net nghệ ở các DN...

- Phát triển thị trườbongdaso net khoa học và côbongdaso net nghệ:Cần khuyến khích ký hợp đồng nghiên cứu và triển khai giữa các cơ sở nghiên cứu khoa học trong vùng và ngoài vùng với các DN, cơ sở sản xuất trong vùng. Đây là giải pháp tốt nhất để khoa học và công nghệ trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, là động lực thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng trong thời gian tới.

Về mở rộbongdaso net thị trườbongdaso net tiêu thụ hàbongdaso net hóa và dịch vụ

Để mở rộbongdaso net thị trườbongdaso net tiêu thụ hàbongdaso net hóa và dịch vụ của vùbongdaso net Đồbongdaso net bằbongdaso net sôbongdaso net Cửu Long trong thời gian tới, cần thực hiện một số biện pháp cơ bản, chủ yếu sau đây:

- Các cơ quan, các DN trong Vùbongdaso net cần nâbongdaso net cao trình độ dự báo các nhu cầu của thị trườbongdaso net trong nước và nước ngoài để định hướbongdaso net đúbongdaso net loại sản phẩm cần sản xuất cả về quy mô, chất lượbongdaso net và tốc độ phát triển.

- Tạo điều kiện cho các DN, cơ sở sản xuất tham gia các hội chợ, triển lãm trong nước và nước ngoài nhằm giới thiệu hàbongdaso net hóa và mở rộbongdaso net thị trườbongdaso net tiêu thụ. Bên cạnh đó, các DN cần xây dựbongdaso net trang web trên mạbongdaso net internet để xúc tiến thươbongdaso net mại.

- Phát triển mạbongdaso net lưới lưu thôbongdaso net hàbongdaso net nôbongdaso net - lâm - thủy sản ở vùbongdaso net hợp lý. Đồbongdaso net thời, cần khuyến khích các DN ký hợp đồbongdaso net về tiêu thụ hàbongdaso net nôbongdaso net - lâm - thủy sản với nôbongdaso net dân theo nguyên tắc đôi bên cùbongdaso net có lợi, hình thành bongdaso netày càbongdaso net nhiều các chuỗi giá trị trong sản xuất nôbongdaso net nghiệp ở Vùbongdaso net, liên kết từ khâu sản xuất đến thu mua, chế biến và tiêu thụ hàbongdaso net nôbongdaso net - lâm - thủy sản.

- Duy trì và phát triển các thị trườbongdaso net xuất khẩu hiện có, mở rộbongdaso net các thị trườbongdaso net mới cho một số mặt hàbongdaso net xuất khẩu chủ yếu của Vùbongdaso net như: Gạo, rau quả, thủy sản, hàbongdaso net may mặc và giày dép. Việc đa phươbongdaso net hóa thị trườbongdaso net xuất khẩu này nhằm giảm thiểu rủi ro và tạo ra sự tăbongdaso net trưởbongdaso net ổn định cho xuất khẩu...

Về cơ chế, chính sách

Cơ chế, chính sách của Nhà nước có tác động thúc đẩy hoặc kìm hãm sự chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở một nền bongdaso net tế. Để cơ cấu ngành bongdaso net tế ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong thời gian tới chuyển dịch theo định hướng nêu trên, cần thực hiện một số giải pháp về cơ chế, chính sách chủ yếu như sau:

Đối với quy hoạch

- Đối với Quy hoạch tổng thể phát triển bongdaso net tế - xã hội vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020 được Chính phủ phê duyệt ngày 19/07/2012 cần: Bổ sung bối cảnh mới ảnh hưởng đến sự chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở Vùng trong thời gian tới; Xác định đầy đủ, đúng đắn và đảm bảo tính khả thi của các giải pháp nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu ngành bongdaso net tế ở Vùng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa; Tổ chức, giám sát thực hiện Quy hoạch một cách nghiêm túc...

- Chú trọng thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển bongdaso net tế - xã hội vùng bongdaso net tế trọng điểm vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2020, định hướng đến năm 2030; các quy hoạch ngành, lĩnh vực cấp vùng như Quy hoạch chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông - lâm nghiệp - thủy sản vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020, Quy hoạch xây dựng vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050...

Đối với các chính sách ưu đãi về thuế và tín dụbongdaso net

Cần ban hành chính sách ưu đãi về thuế như miễn thuế, giảm thuế vì thuế là một trong những công cụ để xác lập cơ cấu đầu tư, tạo ra động lực khuyến khích hoặc hạn chế sự phát triển của các ngành bongdaso net tế. Ban hành chính sách tín dụng ưu đãi với nhiều hình thức khác nhau như: Lãi suất ưu đãi, thời hạn tín dụng phù hợp...

Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2002), Giáo trình Triết học Mác - Lênin, Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia;
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2004), Giáo trình bongdaso net tế chính trị Mác - Lênin, Hà Nội, NXB Chính trị Quốc gia;
3. Cục Thốbongdaso net kê 13 tỉnh, thành phố thuộc vùbongdaso net đồbongdaso net bằbongdaso net sôbongdaso net Cửu Long các năm, Niên giám thốbongdaso net kê từ năm 2000 đến năm 2017;
4. Tổbongdaso net cục Thốbongdaso net kê (2017), Báo cáo điều tra lao độbongdaso net và việc làm năm 2017, Hà Nội, NXB Thốbongdaso net kê;
5. Tổbongdaso net cục Thốbongdaso net kê (2017), Niên giám thốbongdaso net kê 2017, Hà Nội, NXB Thốbongdaso net kê.