Kế toán môi trường tại các doanh nghiệp
Cùng với việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và đề cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh, Việt Nam cần khẩn trương bổ sung và hoàn thiện pháp luật liên quan đến kế toán môi trường nhằm mục tiêu phát triển bền vững. Bài viết đánh giá những nguyên nhân cơ bản khiến kế toán môi trường chưa được áp dụng nhiều ở Việt Nam, khảo sát kinh nghiệm của một số quốc gia và hàm ý về cho Việt Nam nhằm đẩy mạnh áp dụng kế toán môi trường thời gian tới.
“Khoảng trống” kế toán bongdaso kèo nhà cái
Trong những năm qua, Việt Nam rất chú trọng đến vấn đề bảo vệ bongdaso kèo nhà cái trong quá trình hội nhập và phát triển kinh tế nhằm mục tiêu phát triển bền vững. Việt Nam hiện đã ban hành Luật bongdaso kèo nhà cái lần đầu vào năm 1993 và Luật Bảo vệ bongdaso kèo nhà cái sửa đổi vào năm 2005; Luật Thuế Bảo vệ bongdaso kèo nhà cái (Luật số 57/2010/QH12); Nghị định 67/2011/NĐ-CP ngày 08/08/2011 của Chính phủ quy định về đối tượng chịu thuế, căn cứ tính thuế, khai thuế, tính thuế, nộp thuế và hoàn thuế bảo vệ bongdaso kèo nhà cái...
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng đã ban hành một số thông tư liên quan đến thuế bongdaso kèo nhà cái như: Thông tư 152/2011/TT-BTC (hướng dẫn thi hành Nghị định 67/2011/NĐ-CP của Chính phủ); Thông tư 159/2012/TT-BTC (sửa đổi, bổ sung Thông tư 152/2011/TT-BTC)…
Tuy nhiên, dù Việt Nam đã quan tâm, chú trọng đến vấn đề bảo vệ bongdaso kèo nhà cái, trách nhiệm của doanh nghiệp (DN) đối với bảo vệ bongdaso kèo nhà cái bằng việc xây dựng và hoàn thiện các văn bản pháp quy về lĩnh vực bongdaso kèo nhà cái song cho đến nay vẫn thiếu vắng những văn bản pháp quy về kế toán bongdaso kèo nhà cái và nhiều DN vẫn còn khá xa lạ với khái niệm kế toán bongdaso kèo nhà cái.
Dù phổ biến tại nhiều quốc gia trong khu vực và thế giới, song đến nay phần lớn DN tại Việt Nam chưa áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái, chỉ một số ít các DN là công ty liên doanh và công ty có 100% vốn đầu tư nước ngoài (Ford Việt Nam, Panasonic AVC Việt Nam, Unilever Việt Nam, Pepsico Việt Nam…) theo quy định của các quốc gia này phải tổ chức kế toán bongdaso kèo nhà cái, phải báo cáo những thông tin về bongdaso kèo nhà cái cho các đối tượng sử dụng. Theo các chuyên gia tài chính, có thể chỉ ra một số nguyên nhân chính khiến kế toán bongdaso kèo nhà cái vẫn chưa được chú trọng ở Việt Nam:
Một là, hệ thống văn bản pháp quy chưa hoàn thiện. Cụ thể, hiện nay Việt Nam chưa quy định trong những chuẩn mực kế toán hiện hành về tài sản bongdaso kèo nhà cái, nợ phải trả về chi phí bongdaso kèo nhà cái vô hình, chi phí bongdaso kèo nhà cái bên ngoài, thu nhập bongdaso kèo nhà cái...; Chưa quy định trong chế độ kế toán hiện hành về chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, báo cáo tài chính để phản ảnh những thông tin về bongdaso kèo nhà cái; Chưa có những quy định hướng dẫn cụ thể vế cách hạch toán những thông tin về bongdaso kèo nhà cái phát sinh trong DN...
Hai là, nội dung của kế toán bongdaso kèo nhà cái không được phổ biến, truyền thông đến các nhà quản trị, những người làm công tác kế toán trong DN, phần lớn các DN đều chưa biết kế toán bongdaso kèo nhà cái. Nội dung của kế toán bongdaso kèo nhà cái chưa được đưa vào trong chương trình đào tạo ngành kế toán của hầu hết các trường đại học tại Việt Nam. Điều này tạo nên “khoảng trống” về nguồn nhân lực thực hiện kế toán bongdaso kèo nhà cái tại Việt Nam và là nguyên nhân quan trọng làm cho các DN tại Việt Nam chưa tổ chức công tác kế toán bongdaso kèo nhà cái.
Ba là, các nhà quản trị DN chỉ chú trọng đến lợi ích cục bộ và nghĩ rằng thực hiện công tác bảo vệ bongdaso kèo nhà cái, thực hiện công tác kế toán bongdaso kèo nhà cái làm tăng chi phí, ảnh hưởng đến lợi nhuận DN. Sự nhận thức chưa rõ về lợi ích, hiệu quả của việc áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái của nhà quản trị có thể coi nguyên nhân chính làm cho các DN tại Việt Namchưa áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái.
Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị cho Việt Nam
Kế toán bongdaso kèo nhà cái ở nhiều quốc gia có nền kinh tế phát triển có thể coi là những kinh nghiệm đáng quý cho các nước đi sau như Việt Nam. Theo kinh nghiệm của các DN Hoa Kỳ, việc áp dụng những biện pháp bảo vệ bongdaso kèo nhà cái và áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái sẽ làm tăng chi phí nói chung và chi phí về bongdaso kèo nhà cái nói riêng, song cũng sẽ giúp DN thu lợi ích lớn hơn từ những hoạt động bảo vệ bongdaso kèo nhà cái như: Thu nhập tăng lên từ tiết kiệm nước, năng lượng, nguyên liệu sử dụng, giảm chất thải, giảm chi phí xử lý chất thải.
Hiện nay, việc áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái tại nước này chủ yếu tập trung vào vấn đề chi phí bongdaso kèo nhà cái phục vụ cho quá trình ra quyết định của nhà quản trị, tập trung vào cung cấp thông tin về bongdaso kèo nhà cái theo yêu cầu của cơ quan quản lý và các thông tin kế toán này được thể hiện trong Báo cáo sáng kiến toàn cầu (GRI).
Kinh nghiệm của Hoa Kỳ, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc... cho thấy, việc áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái trong doanh nghiệp tuy làm gia tăng chi phí về bongdaso kèo nhà cái, song cũng giúp cho doanh nghiệp gia tăng lợi ích từ thu nhập về sản phẩm thân thiện với bongdaso kèo nhà cái; tiết kiệm chi phí nguyên liệu, chi phí xử lý chất thải, chi phí bị xử phạt do gây ô nhiễm...
Ở châu Á, Nhật Bản là quốc gia mà các DN luôn đi đầu trong việc nghiên cứu và ứng dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái. Thực tế tại các DN quốc gia này cho thấy, việc áp dụng những biện pháp bảo vệ bongdaso kèo nhà cái và áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái sẽ làm tăng hiệu quả kinh tế của DN và hiệu quả bảo vệ bongdaso kèo nhà cái.
Việc áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái tập trung vào hạch toán dòng vật liệu, kế toán chi phí và thu nhập về bongdaso kèo nhà cái, phân tích bảng cân bằng sinh thái, phân tích chu kỳ sống sản phẩm, xác định lượng nguyên liệu, năng lượng, nước sử dụng hàng năm, xác định lượng khí thải nước thải, chất thải rắn hàng năm, kế toán chi phí và thu nhập về bongdaso kèo nhà cái. Kế toán bongdaso kèo nhà cái của Nhật Bản chú trọng đến việc sử dụng cả thước đo hiện vật và thước đo giá trị trong quá trình hạch toán và thông tin về bongdaso kèo nhà cái được trình bày trong Báo cáo thường niên về bongdaso kèo nhà cái, xã hội và tài chính.
Về cơ bản, để áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái đòi hỏi phải có hệ thống các chính sách, pháp luật hoàn chỉnh, đồng bộ, phải có sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan của Chính phủ liên quan đến vấn đề bongdaso kèo nhà cái và kế toán, các tổ chức bảo vệ bongdaso kèo nhà cái, các hội nghề nghiệp về kế toán trong, ngoài nước và đặc biệt đối tượng chính là cộng đồng DN.
Việc áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái trong DN của các quốc gia ban đầu thường mang tính tự nguyện, nên trong giai đoạn đầu, các cơ quan quản lý chỉ ban hành những hướng dẫn DN thực hiện kế toán bongdaso kèo nhà cái. Thực tiễn cho thấy, các DN thực hiện kế toán bongdaso kèo nhà cái thì hiệu quả kinh doanh ngày càng tăng, tạo động lực cho tất cả các DN khác áp dụng kế toán bongdaso kèo nhà cái. Vì vậy, các cơ quan quản lý nên ban hành những chuẩn mực về kế toán bongdaso kèo nhà cái, quy định những thông tin bongdaso kèo nhà cái trình bày trong báo cáo cung cấp cho bên ngoài DN, nhằm đảm bảo sự thống nhất quản lý về bongdaso kèo nhà cái.
Theo các chuyên gia kế toán, các DN của mỗi quốc gia, tùy theo cơ sở vật chất kỹ thuật, năng lực và trình độ quản lý ở mỗi giai đoạn có thể nhấn mạnh một hoặc nhiều nội dung của kế toán bongdaso kèo nhà cái nhưng về cơ bản nội dung của kế toán bongdaso kèo nhà cái là: Hạch toán dòng vật liệu; Phân tích chu kỳ sống sản phẩm; Kế toán chi phí và thu nhập về bongdaso kèo nhà cái; Đánh giá trách nhiệm trong quản lý bongdaso kèo nhà cái; Trình bày thông tin về bongdaso kèo nhà cái trong báo cáo của DN…
Trong bối cảnh hiện nay, DN Việt Nam có thể lựa chọn vận dụng từ kinh nghiệm kế toán quản trị bongdaso kèo nhà cái từ các nước Mỹ, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc cho phù hợp với điều kiện hoạt động của DN mình. Thực tế cũng cho thấy, kế toán bongdaso kèo nhà cái thường được áp dụng tại các DN có quy mô lớn có nguồn tài chính dồi dào và chính sách hoạt động nghiêm ngặt. Do vậy, đối với các DN Việt Nam, trong giai đoạn đầu, có thể kế toán bongdaso kèo nhà cái nên được thử nghiệm tại một dây chuyền hoặc một bộ phận trước khi tiến hành đại trà toàn DN.
Tài liệu tham khảo:
1. Quốc hội, (2010), Luật Thuế Bảo vệ bongdaso kèo nhà cái (Luật số 57/2010/QH12) ngày 15/11/2010;
2. Chính phủ, (2011), Nghị định 67/2011/NĐ-CP ngày 8/8/2011 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thuế Bảo vệ bongdaso kèo nhà cái;
3. PGS., TS. Phạm Đức Hiếu, PGS., TS. Nguyễn Thị Kim Thái, Kế toán bongdaso kèo nhà cái trong DN, NXB Giáo dục, 2012;
4. PGS., TS. Phạm Đức Hiếu - PGS., TS. Nguyễn Thị Kim Thái, Kế toán bongdaso kèo nhà cái trong DN, NXB Giáo dục, 2012.
