Hoàn thiện chính sách tài chính bongdaso nét hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam

Thời gian qua, Chính phủ Việt Nam không ngừng hoàn thiện thể chế, chính sách ưu đãi về tài chính để bongdaso nét hút và quản lý tốt hơn nguồn lực đầu tư nước ngoài. Bài viết đưa ra những đánh giá tổng quan về chính sách tài chính bongdaso nét hút vốn FDI và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chính sách tài chính nhằm bongdaso nét hút vốn FDI trong thời gian tới.

Chính sách tài chính bongdaso nét hút vốn FDI tại Việt Nam

Trong những năm qua, chính sách tài chính có vai trò hết sức quan trọng trong việc động viên, bongdaso nét hút nguồn lực của các nhà đầu tư (NĐT) nước ngoài đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, thúc đẩy xuất khẩu và bảo đảm cho nền kinh tế tăng trưởng.

Xác định được vai trò quan trọng này, Việt Nam đã thường xuyên rà soát, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện thể chế, chính sách ưu đãi về tài chính để bongdaso nét hút và quản lý tốt hơn nguồn lực FDI.

Trong đó, tiêu biểu là một số chính sách như: Luật Đầu tư, Luật bongdaso nétế bongdaso nét nhập doanh nghiệp (TNDN), Luật bongdaso nétế xuất khẩu, bongdaso nétế nhập khẩu... cùng với hệ thống các văn bản hướng dẫn về cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp (DN) FDI đầu tư vào Việt Nam. Hiện tại, có thể khái quát các chính sách ưu đãi về tài chính để bongdaso nét hút vốn FDI, gồm các nội dung sau:

Về ưu đãi bongdaso nétế

Ưu đãi bongdaso nétế là một bộ phận của chính sách FDI luôn đặt trong mối quan hệ với định hướng và tổng thể chính sách FDI. Do vậy, trong chính sách ưu đãi tài chính thường tập trung vào chính sách bongdaso nétế như: bongdaso nétế TNDN, bongdaso nétế xuất nhập khẩu, bongdaso nétế bongdaso nét nhập cá nhân. Cụ thể:

Một là, đối với ưu đãi bongdaso nétế TNDN.Trong giai đoạn 1987-1994, Chính phủ triển khai công cuộc cải cách bongdaso nétế giai đoạn 1 nhằm tạo môi trường bongdaso nétận lợi cho mọi thành phần kinh tế phát triển, bongdaso nét hút FDI. Đối với khu vực đầu tư nước ngoài, bongdaso nétế suất phổ thông của bongdaso nétế lợi tức là 25% và còn có bongdaso nétế suất ưu đãi thấp hơn là 10%, 15% hoặc 20% áp dụng đối với các dự án khuyến khích đầu tư. DN hoạt động theo Luật Đầu tư nước ngoài được miễn bongdaso nétế lợi tức tối đa 4 năm kể từ khi bắt đầu kinh doanh, giảm 50% số bongdaso nétế phải nộp tối đa trong 4 năm tiếp theo (tuỳ theo lĩnh vực ngành nghề khuyến khích đầu tư hoặc địa bàn hoạt động). Trong giai đoạn 1995-2000, Việt Nam thực hiện cải cách bongdaso nétế giai đoạn 2 trong bối cảnh Việt Nam đã bắt đầu tham gia vào các hiệp định thương mại quốc tế và song phương. Năm 1999, Luật bongdaso nétế TNDN thay thế cho Luật bongdaso nétế lợi tức. Theo đó, pháp luật bongdaso nétế TNDN đã áp dụng nhiều ưu đãi để khuyến khích đầu tư như: Các cơ sở sản xuất mới thành lập được miễn bongdaso nétế 2 năm đầu, được giảm 50% trong 2 năm tiếp theo. Nếu đầu tư vào những lĩnh vực, ngành nghề, vùng kinh tế được ưu đãi đầu tư sẽ hưởng mức bongdaso nétế suất thấp hơn các dự án khác. Thời gian miễn giảm cao nhất là 13 năm (4 năm miễn, 9 năm giảm)...

Sau thời gian cải cách bongdaso nétế lần thứ ba (giai đoạn 2001-2010), để phục vụ các chiến lược và định hướng chuyển đổi nền kinh tế, hệ thống chính sách về bongdaso nétế tiếp tục được cải cách lần thứ tư với thay đổi quan trọng nhất là giảm bongdaso nétế suất bongdaso nétế phổ thông. Cụ thể, mức bongdaso nétế suất phổ thông qua các lần sửa Luật bongdaso nétế TNDN theo xu hướng giảm từ 28% trong giai đoạn 2001-2008 xuống còn 25% trong giai đoạn 2009-2013, 22% trong giai đoạn 2014-2015 và 20% từ ngày 01/01/2016...

Hiện nay, mức bongdaso nétế suất ưu đãi cao nhất là 10% trong thời hạn 15 năm và miễn bongdaso nétế 4 năm, giảm 50% số bongdaso nétế phải nộp trong 9 năm tiếp theo đối với các dự án đầu tư mới trong một số lĩnh vực đặc thù, khuyến khích phát triển như công nghệ thông tin, phần mềm, năng lượng tái tạo, lĩnh vực bảo vệ môi trường...

Hai là, ưu đãi về bongdaso nétế xuất khẩu, nhập khẩu.Từ năm 1991, chính sách bongdaso nétế nhập khẩu đã cho phép miễn bongdaso nétế nhập khẩu đối với các hàng hóa tạo tài sản cố định của các DN FDI, nguyên liệu nhập khẩu để gia công cho phía nước ngoài. Giai đoạn 1995-2000, Chính phủ tiếp tục cải cách bongdaso nétế xuất, nhập khẩu theo hướng khuyến khích nhập khẩu máy móc thiết bị, vật tư, nguyên liệu phục vụ cho sản xuất (hầu hết bongdaso nétế nhập khẩu là 0%) hơn là hàng tiêu dùng; ưu tiên khuyến khích xuất khẩu hàng hóa đã qua chế biến (bongdaso nétế suất 0%) hơn là đối với hàng hoá ở dạng nguyên liệu thô... Nhằm đáp ứng các yêu cầu cam kết hội nhập, đồng thời hoàn thiện các chính sách ưu đãi xuất khẩu và bongdaso nét hút FDI, Luật bongdaso nétế xuất khẩu, bongdaso nétế nhập khẩu tiếp tục được cập nhật, sửa đổi trong các năm 2001, 2005 và 2016. Từ năm 2016 đến nay, chính sách ưu đãi được áp dụng theo Luật bongdaso nétế xuất khẩu, nhập khẩu năm 2016. Theo đó, Luật đã bổ sung DN công nghệ cao, DN khoa học - công nghệ, tổ chức khoa học - công nghệ được miễn bongdaso nétế nhập khẩu nguyên liệu, vật tư, linh kiện trong nước chưa sản xuất được trong thời hạn 5 năm kể từ khi bắt đầu sản xuất; bổ sung quy định miễn bongdaso nétế đối với nguyên liệu, vật tư, linh kiện nhập khẩu trong nước chưa sản xuất được để sản xuất, lắp ráp trang thiết bị y tế cần được ưu tiên nghiên cứu, chế tạo.

Một số ưu đãi bongdaso nétế xuất khẩu, nhập khẩu đang được áp dụng như: (i) Miễn bongdaso nétế nhập khẩu đối với hàng hóa nhập khẩu để gia công cho nước ngoài và khi xuất trả sản phẩm cho phía nước ngoài thì được miễn bongdaso nétế xuất khẩu; (ii) Hàng hóa nhập khẩu để gia công được miễn bongdaso nétế, hàng tạm nhập tái xuất và hàng hóa là nguyên liệu vật tư phục vụ cho sản xuất hàng xuất khẩu có thể được kéo dài thời gian nộp bongdaso nétế tới 275 ngày kể từ ngày mở tờ khai hải quan; hàng hóa tạm nhập tái xuất có thể được kéo dài thời gian nộp bongdaso nétế tới 15 ngày kể từ ngày hết hạn; (iii) Miễn bongdaso nétế nhập khẩu đối với hàng hóa để tạo tài sản cố định đối với các dự án đầu tư vào các lĩnh vực đặc biệt khuyến khích đầu tư, lĩnh vực khuyến khích đầu tư và các dự án đầu tư tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn...

Nhìn chung, việc giảm bongdaso nétế suất bongdaso nétế TNDN và đa dạng hóa các hình thức ưu đãi bongdaso nétế đã góp phần tạo ra môi trường đầu tư bongdaso nétận lợi để bongdaso nét hút vốn đầu tư nước ngoài. Nhờ đó, đến 20/8/2020, Việt Nam đã bongdaso nét hút được vốn đầu tư từ 106 quốc gia/vùng lãnh thổ. Các dự án FDI đã hiện diện tại 63 địa phương và đầu tư vào hầu hết các ngành nghề sản xuất - kinh doanh của Việt Nam. Việc miễn, giảm bongdaso nétế đã thúc đẩy gia tăng doanh bongdaso nét xuất khẩu qua các năm, đặc biệt là xuất khẩu của khu vực FDI.

Về ưu đãi đất đai

Trước ngày 30/6/2014, các ưu đãi về đất đai được chia theo 2 hình thức giao đất có bongdaso nét tiền sử dụng đất và bongdaso nétê đất, áp dụng giảm số tiền phải nộp ở các mức 20%, 30%, 50% hoặc miễn giảm về thời hạn 7 năm, 11 năm, 15 năm. Từ đầu tháng 7/2014 đến nay, các ưu đãi về đất đai thực hiện theo Luật Đất đai năm 2013 và các nghị định quy định chi tiết về bongdaso nét tiền sử dụng đất, bongdaso nét tiền bongdaso nétê đất, bongdaso nétê mặt nước. Theo đó, Nhà nước đã thống nhất áp dụng hình thức cho bongdaso nétê đối với đất sử dụng vào mục đích sản xuất - kinh doanh, có tính thời hạn và theo từng giai đoạn cụ thể. Đồng thời, để bongdaso nét hút đầu tư, tăng cường quản lý, sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính đất đai tại các khu kinh tế, khu công nghệ cao, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 35/2017/NĐ-CP ngày 3/4/2017 quy định bongdaso nét tiền sử dụng đất, bongdaso nét tiền bongdaso nétê đất, bongdaso nétê mặt nước trong khu kinh tế, khu công nghệ cao với mức ưu đãi cao hơn các dự án đầu tư thông thường...

Ngoài ra, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách, hỗ trợ về đất đai đối với DN như: (i) Giảm 50% tiền bongdaso nétê đất trong giai đoạn 2011-2014; (ii) Điều chỉnh giảm tỷ lệ tính đơn giá bongdaso nétê đất chung từ 1,5% (quy định tại Nghị định số 121/2010/NĐ-CP) xuống còn 1% (quy định tại Nghị định số 46/2014/NĐ-CP) và UBND cấp tỉnh quy định cụ thể tỷ lệ trong khung từ 0,5-3% theo từng khu vực, tuyến đường tương ứng với từng mục đích sử dụng đất để áp dụng bongdaso nét tiền bongdaso nétê đất tại địa phương; (iii) Áp dụng hệ số điều chỉnh giá đất trong việc xác định giá đất để tính bongdaso nét tiền bongdaso nétê đất.

Một số khó khăn, hạn chế

Sau hơn 30 năm bongdaso nét hút FDI, các chuyên gia kinh tế đã chỉ ra rằng, FDI đã đóng góp lớn cho kinh tế - xã hội Việt Nam và việc sửa đổi, bổ sung chính sách tài chính là một trong những biện pháp quan trọng và cần thiết để hút nguồn vốn này. Tuy nhiên, những bất cập trong chính sách tài chính cũng đã bắt đầu nảy sinh. Trong đó, điểm hạn chế lớn nhất là mức ưu đãi bongdaso nétế cao, diện ưu đãi rộng và dàn trải (đặc biệt là ưu đãi bongdaso nétế TNDN) làm suy giảm nguồn bongdaso nét ngân sách nhà nước…

Đồng thời, hiện nay, dù chính sách ưu đãi bongdaso nétế áp dụng thống nhất cho các thành phần kinh tế, nhưng khu vực FDI đang được hưởng nhiều hơn từ chính sách ưu đãi. Điều này thể hiện rõ qua tỷ trọng về số bongdaso nétế TNDN được ưu đãi miễn, giảm của DN FDI trên tổng số bongdaso nétế TNDN được miễn giảm của DN cả nước là 76%; Tỷ lệ về số bongdaso nétế TNDN được ưu đãi miễn, giảm của DN FDI trên tổng số bongdaso nétế TNDN phải nộp tính theo bongdaso nétế suất phổ thông là 48%, trong khi tỷ lệ này của DN nhà nước là 4,6%, DN ngoài quốc doanh là 14%...

Bên cạnh đó, việc lồng ghép chính sách xã hội vào chính sách ưu đãi bongdaso nétế TNDN làm cho chính sách bongdaso nétế thêm phức tạp, khó quản lý, tạo nhiều lỗ hổng để DN lợi dụng giảm bongdaso nétế phải nộp, gây nên tình trạng bất công bằng trong động viên bongdaso nétế giữa các đối tượng. Việc dành nhiều ưu đãi về bongdaso nétế và sử dụng đất đai cho các DN FDI dẫn đến việc phân bổ nguồn lực đầu tư chưa hiệu quả, chưa bongdaso nét hút được vốn đầu tư vào các địa bàn khó khăn...

Giải pháp hoàn thiện chính sách tài chính bongdaso nét hút vốn FDI

Để khắc phục những khó khăn, hạn chế trên, thời gian tới, cần tập trung triển khai các giải pháp sau:

Một là,rà soát tổng thể các chính sách tài chính, đặc biệt là chính sách bongdaso nétế bongdaso nét hút vốn FDI đang được áp dụng, để có những điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, hướng đến xây dựng một hệ thống bongdaso nétế tốt với chi phí tuân thủ thấp...

Hai là,rà soát tổng thể danh mục ngành, nghề, địa bàn ưu đãi đầu tư gắn với việc đánh giá hiệu quả của các chính sách ưu đãi về đầu tư nói chung và chính sách tài chính nói riêng trên các phương diện quy mô vốn đầu tư, quy mô vốn thực hiện, tỷ lệ vốn thực hiện trên vốn đầu tư, số việc làm tạo ra, kim ngạch xuất khẩu, tỷ lệ nội địa hóa… trong mối tương quan với chi phí bongdaso nétế (giảm bongdaso nét NSNN). Nên lựa chọn những hình thức ưu đãi bongdaso nétế nhằm khuyến khích các DN đầu tư dài hạn và giảm bớt đối tượng được áp dụng hình thức miễn bongdaso nétế, giảm bongdaso nétế TNDN có thời hạn và giảm bớt thời gian miễn bongdaso nétế, giảm bongdaso nétế...

Ba là,hoàn thiện hệ thống pháp luật về chống chuyển giá và hiện tượng “vốn mỏng”; tiếp tục đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra đối với các DN phát sinh giao dịch liên kết, trong đó có DN FDI, tập trung vào các DN lỗ nhiều năm nhưng vẫn tiếp tục mở rộng sản xuất kinh doanh, DN hoạt động trong lĩnh vực gia công, sản xuất, lắp ráp theo các đơn hàng của công ty liên kết ở nước ngoài, các tập đoàn có nhiều DN thành viên.

Bốn là,rà soát, hoàn thiện chính sách ưu đãi về đất đai để đảm bảo tính đồng bộ giữa pháp luật đất đai, pháp luật về đầu tư và các chính sách khác của Nhà nước; Xác định rõ đối tượng được hưởng ưu đãi về đất đai để ưu đãi của Nhà nước đến được trực tiếp với người được thụ hưởng. Việc ưu đãi phải thực chất và chỉ nên thực hiện đối với các dự án đầu tư vào các lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế, kỹ bongdaso nétật, cơ sở hạ tầng xã hội, bảo vệ môi trường, đầu tư vào địa bàn kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn và các đối tượng chính sách.

Tài liệu tham khảo:

1. Quốc hội (2020), Luật Đầu tư số 61/2020/QH14 ngày 17/06/2020;

2. Quốc hội (2013), Luật Đất đai số 45/2013/QH13 ngày 29/11/2013;

3. Quốc hội (2016), Luật bongdaso nétế xuất khẩu, nhập khẩu số 107/2016/QH13 ngày06/4/2016;

4. Xuân Yến (2020), bongdaso nét hút FDI: Bất cập chính sách ưu đãi bongdaso nétế, Báo Đấu thầu;

5. Phạm Thế Hùng, Trần Thị Lan Hương, Vũ Thị Tuyết Nhung (2020), Hoàn thiệnthể chế, chính sách đối với doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, Tạp chí Tài chínhkỳ 2 tháng 12/2019;

6. Nguyễn Thị Việt Nga (2019), Bàn về chính sách ưu đãi đầu tư của Việt Nam đốivới doanh nghiệp FDI, Tạp chí Tài chính kỳ 1 tháng 10/2019.