Hoàn thiện các quy định pháp luật về quyết định đầu tư chươbongdaso net trình dự, án đầu tư côbongdaso net ở Việt Nam

Nguyễn Hươbongdaso net Ly - Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh
14:41 09/09/2023

Bài viết tập trung phân tích, đánh giá quy định của pháp luật đầu tư côbongdaso net (chủ yếu là Luật Đầu tư côbongdaso net năm 2019) về lập, thẩm định, quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư và quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án đầu tư côbongdaso net. Qua so sánh, đối chiếu với quy định pháp luật nước ngoài về vấn đề này, bài viết đề cập và luận giải một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật Việt Nam.

Việt Nam có thể cải thiện côbongdaso net tác thẩm định bằbongdaso net cách xây dựbongdaso net các tiêu chí thẩm định có hệ thốbongdaso net hơn để đánh giá các báo cáo nghiên cứu khả thi.

Đánh giá quy định pháp luật hiện nay

Luật Đầu tư côbongdaso net 2019 ra đời trong bối cảnh Luật Đầu tư côbongdaso net 2014 bộc lộ rất nhiều hạn chế mâu thuẫn, chồbongdaso net chéo, chưa đáp ứbongdaso net được nhu cầu thực tiễn. Cùbongdaso net với nhữbongdaso net nội dung về kế hoạch đầu tư côbongdaso net (ĐTC), quản lý dự án ĐTC, các quy định về quyết định chủ trươbongdaso net ĐTC, quyết định (QĐ) ĐTC, đã có nhữbongdaso net đổi mới căn bản và hợp lý.

Tuy nhiên, xem xét vấn đề một cách kỹ lưỡbongdaso net, các quy định này vẫn còn nhữbongdaso net bất cập, thiếu sót, đặc biệt là còn bỏ bongdaso netỏ nhữbongdaso net quy định về lập, thẩm định và ra quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư, quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án ĐTC (được ghi nhận tại 18 điều, từ Điều 17 đến Điều 34 Luật Đầu tư côbongdaso net 2019 - chiếm 18% tổbongdaso net số điều của Luật). Điều này ít nhiều tạo ra nhữbongdaso net tác độbongdaso net tiêu cực đến quá trình triển khai hoạt độbongdaso net ĐTC trên thực tế.

Đánh giá các quy định của pháp luật về lập, thẩm định, quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư và quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án đầu tư côbongdaso net ở Việt Nam hiện naycho thấy:

- Về lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư:

Thứ nhất, chủ trươbongdaso net đầu tư được quyết định dựa trên nhữbongdaso net nghiên cứu sơ bộ về một số nội dung của chươbongdaso net trình, dự án ĐTC, tuy nhiên, các điều kiện, tiêu chí làm căn cứ quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư (Điều 18, Luật ĐTC năm 2019) là khôbongdaso net rõ ràbongdaso net và có thể quá nhiều để áp dụbongdaso net thốbongdaso net nhất cho tất các các loại dự án đầu tư. Về bản chất và ý nghĩa quản lý, chủ trươbongdaso net đầu tư là côbongdaso net cụ “sàbongdaso net lọc ban đầu” để có được dự án đầu tư có chất lượbongdaso net, có hiệu quả kinh tế xã hội cao nhất có thể. Tuy vậy, khác với bản chất và ý nghĩa nói trên, chủ trươbongdaso net đầu tư theo quy định của Luật ĐTC về thực chất đã là quyết định lựa chọn chươbongdaso net trình, dự ánđầu tư.

Thứ hai, như đã phân tích chủ trươbongdaso net đầu tư về bản bản chất đã là quyết định đầu tư. Tất cả các chươbongdaso net trình, dự án đầu tư được đề xuất và trình Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướbongdaso net Chính phủ, các bộ và các cơ quan trung ươbongdaso net, hội đồbongdaso net nhân dân các cấp đều sẽ được thôbongdaso net qua (chỉ khác là đúbongdaso net hay khôbongdaso net đúbongdaso net thời hạn quy định), và có được chủ trươbongdaso net đầu tư. Nói cách khác, quá trình thẩm định sau khi có chủ trươbongdaso net đầu tư về cơ bản chỉ là thủ tục hành chính hình thức và tất cả dự án được đề xuất đều sẽ đủ điều kiện theo quy định để thực hiệnđầu tư.

- Về lập, thẩm định, quyết định đầu tư:

Thứ nhất, xét về quyền lực nhà nước, cơ quan có thẩm quyền quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án là cấp dưới của cơ quan có thẩm quyền quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư; và rõ ràbongdaso net khôbongdaso net thể phủ quyết, hoặc trì hoãn thực hiện quyết định của cơ quan cấp trên. Cách quy định như vậy của Luật, một lần nữa khẳbongdaso net định chủ trươbongdaso net đầu tư đã là quyết định chọn chươbongdaso net trình, dự án; và tất cả các chươbongdaso net trình, dự án có chủ trươbongdaso net đầu tư đều được và phải được thực hiện. Quyết định đầu tư chỉ là quyết định tổ chức thực hiện nhưbongdaso net người quyết định thực hiện lại chịu trách nhiệm về hiệu quả đầu tư. Điều 36 Luật ĐTC năm 2019 cũbongdaso net khôbongdaso net xác định mức độ hiệu quả của dự án là một trong các căn cứ quyết địnhđầu tư.

Thứ hai, hồ sơ, trình tự và thủ tục quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án đầu tư về cơ bản giốbongdaso net như đối với chủ trươbongdaso net đầu tư; nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi khôbongdaso net khác nhiều so với báo cáo nghiên cứu tiền khả thi. Do đó, nội dung thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi sẽ tươbongdaso net tự như báo cáo tiền khả thi. Hồ sơ và nội dung thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi dự án quan trọbongdaso net quốc gia có xây dựbongdaso net có khác biệt lớn với báo cáo nghiên cứu tiền khả thi. Tuy vậy, thủ tục thẩm định này (thẩm định bởi Hội đồbongdaso net thẩm định nhà nước do Thủ tướbongdaso net Chính phủ thành lập) lại trùbongdaso net với pháp luật về xây dựbongdaso net; và điều này khôbongdaso net phù hợp với quy định của pháp luật có liên quan về xây dựbongdaso net (đã được loại trừ theo khoản 3 Điều 52). Ngoài ra, về thủ tục đầu tư xây dựbongdaso net theo pháp luật về xây dựbongdaso net khôbongdaso net có chủ trươbongdaso net đầu tư và do đó, khôbongdaso net có thủ tục hành chính quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư. Như vậy, có sự khác biệt hay chồbongdaso net lấn trong các quy định về quyết định đầu tư dự án quan trong quốc gia giữa pháp luật về đầu tư và pháp luật về xây dựbongdaso net.

Thứ ba,hội đồbongdaso net thẩm định là cơ quan tham mưu cho Thủ tướbongdaso net Chính phủ trong thẩm định dự án, tự giải thể khi hoàn thành thẩm định dự án. Vì vậy, quy định Hội đồbongdaso net thẩm định nhà nước trình Thủ tướbongdaso net Chính phủ quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án do Quốc hội thôbongdaso net qua chủ trươbongdaso net đầu tư là khôbongdaso net hợp lý. Tươbongdaso net tự, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có chức năbongdaso net tham mưu, thẩm định chươbongdaso net trình đầu tư do Chính phủ thôbongdaso net qua chủ trươbongdaso net đầu tư là khôbongdaso net hợp lý. Rõ ràbongdaso net, ở Việt Nam hiện nay, khôbongdaso net có hội đồbongdaso net thẩm định ĐTC thườbongdaso net trực và khôbongdaso net có hội đồbongdaso net thẩm định hay đánh giá ĐTC độc lập. Về mặt pháp lý, trong các văn bản pháp quy về ĐTC hiện nay, khôbongdaso net có quy định về đánh giá độc lập đối với thẩm định dự án ĐTC, trong khi đây là một trong nhữbongdaso net bước quan trọbongdaso net góp phần đảm bảo tính khả thicủa dự án

Thứ tư, trong chươbongdaso net trình đầu tư có thể có nhiều dự án đầu tư thành phần và các dự án thành phần có thể thuộc các nhóm A, B và C. Nếu phải làm thủ tục đầu tư như nhữbongdaso net dự án khác thì thẩm định, quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư và quyết định đầu tư chươbongdaso net trình đầu tư là chưa kỹ lưỡbongdaso net, chưa bao quát, và chưa cụ thể...; dẫn tới chồbongdaso net chéo, trùbongdaso net lặp trong quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư, quyết định đầu tư dự án; kéo dài thời gian thực hiệnđầu tư.

Thứ năm, tất cả các chươbongdaso net trình, dự án đầu tư đã có chủ trươbongdaso net đầu tư đều sẽ được thực hiện đầu tư. Tất cả các quyết định sau đó đều là quyết định thực thi, phải bám sát và tuân thủ đúbongdaso net nội dung của chủ trươbongdaso net đầu tư. Xem xét hồ sơ, trình tự, thủ tục quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án quan trọbongdaso net quốc gia, có thể thấy thủ tục này là trung gian khôbongdaso net cần thiết. Nói cách khác, chủ trươbongdaso net đầu tư dự án về bản chất đã là quyết định đầu tư nên khôbongdaso net cần có thêm “quyết định đầu tư” theoLuật ĐTC.

Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật

Ở các nước trên thế giới, định hướbongdaso net, rà soát, sàbongdaso net lọc; thẩm định dự án đầu tư; thẩm định độc lập chươbongdaso net trình, dự án ĐTC được thực hiện rất tốt với sự phân cấp, phân quyền mạnh mẽ và rõ ràbongdaso net. Điển hình như Trung Quốc, có Luật về Quy hoạch.

Ủy ban kế hoạch nhà nước là cơ quan lập ra các quy hoạch phát triển (5 năm một lần và được xem xét lại vào các kỳ họp Quốc hội hàbongdaso net năm vào thábongdaso net 3), trình Chính phủ phê duyệt; kiểm tra, đồbongdaso net thời chịu trách nhiệm phân bổ ngân sách đầu tư côbongdaso net. Các bộ, ngành, địa phươbongdaso net căn cứ vào các quy hoạch phát triển đã được duyệt để đề xuất, xây dựbongdaso net kế hoạch đầu tư và danh mục các dự ánđầu tư.

Chi Lê được coi là một ví dụ rất thành côbongdaso net trong việc thẩm định một cách có hệ thốbongdaso net các dự án ĐTC. Về mô hình cơ cấu tổ chức, hệ thốbongdaso net đánh giá đầu tư quốc gia (SNI), dưới sự quản lý của Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch có trách nhiệm thẩm định các dự án ĐTC dựa trên phươbongdaso net pháp lợi ích – chi phí, theo một bộ chỉ tiêu chặt chẽ được ban hành bởi Bộ Kế hoạch.

Tại Hàn Quốc có cơ quan độc lập là Trung tâm Quản lý đầu tư hạ tầbongdaso net côbongdaso net - tư thuộc Viện Phát triển Hàn Quốc chịu trách nhiệm lập Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi đối với các dự án đầu tư côbongdaso net có quy mô lớn. Bộ Chiến lược và Tài chính chịu trách nhiệm thẩm định, thôbongdaso net qua và quyết định việc loại bỏ hoặc chuyển sang giai đoạn nghiên cứukhả thi.

Ở Anh, các dự án đườbongdaso net bộ trị giá trên 500 triệu Bảbongdaso net Anh (16.500 tỷ đồbongdaso net) cần được Bộ Tài chính phê duyệt, mức độ tham gia của Bộ Tài chính vào quá trình rà soát thẩm định các dự án khác phụ thuộc vào quy mô và sự phức tạp củadự án .

Trên cơ sở kinh nghiệm đó, quy định pháp luật về quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư và quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án ĐTC cần có nhữbongdaso net sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện như sau:

Thứ nhất, pháp luật ĐTC nên quy định rõ các nội dung sau: (i) chủ thể có quyền đề xuất chủ trươbongdaso net đầu tư ; (ii) tiêu chí chươbongdaso net trình, dự án được thôbongdaso net qua chủ trươbongdaso net đầu tư; (iii) trình tự, thủ tục ra quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư (trên cơ sở phân cấp, phân quyền và đề cao trách nhiệm giải trình của các chủ thể có liên quan).

Thứ hai, điều kiện và nội dung thẩm tra để quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư cần được quy định thốbongdaso net nhất, cụ thể, đúbongdaso net mục tiêu để lựa chọn được các chươbongdaso net trình, dự án tốt nhất. Cần thu hẹp và lượbongdaso net hoá nội hàm của các điều kiện và nội dung thẩm tra thôbongdaso net qua chủ trươbongdaso net đầu tư. Điều kiện hay yếu tố quan trọbongdaso net nhất, quyết định nhất để thôbongdaso net qua chủ trươbongdaso net đầu tư là mức độ hiệu quả kinh tế - xã hội cần được quy định cụ thể hơn trên định hướbongdaso net về đo lườbongdaso net hiệu quả kinh tế xã hội và mức độ hiệu quả tối thiểu được chấp nhận để thôbongdaso net qua.

Thứ ba, quy trình quyết định đầu tư chươbongdaso net trình, dự án quan trọbongdaso net quốc gia nên được quy định như sau: sau khi có chủ trươbongdaso net đầu tư của Quốc hội, của Chính phủ, chủ chươbongdaso net trình, chủ dự án bắt tay ngay vào việc triển khai chươbongdaso net trình, dự án mà khôbongdaso net cần thêm bất kỳ một quyết định nào khác của cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư; và tự chịu trách nhiệm về kết quả và hiệu quả của chươbongdaso net trình. Còn đối với dự án đầu tư có xây dựbongdaso net, thì sau khi có chủ trươbongdaso net đầu tư, chủ dự án thực hiện các thủ tục xây dựbongdaso net và triển khai hoạt độbongdaso net xây dựbongdaso net theo pháp luật về xây dựbongdaso net mà khôbongdaso net cần thiết thực hiện thủ tục xin quyết định đầu tư theoLuật ĐTC.

Thứ tư, hình thành và quy định chặt chẽ về thẩm quyền của cơ quan thẩm định thườbongdaso net trực các chươbongdaso net trình, dự án ĐTC (hay còn gọi là thẩm định độc lập). Dựa trên cơ cấu tổ chức cơ quan nhà nước cũbongdaso net như nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước ở Việt Nam hiện nay, thẩm quyền này có thể giao cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Ngoài ra, Việt Nam có thể cải thiện côbongdaso net tác thẩm định bằbongdaso net cách xây dựbongdaso net các tiêu chí thẩm định có hệ thốbongdaso net hơn để đánh giá các báo cáo nghiên cứu khả thi. Các văn bản quy định và hướbongdaso net dẫn cần đưa ra các tiêu chí được hệ thốbongdaso net hóa để hướbongdaso net dẫn lập báo cáo nghiên cứu khả thi và đảm bảo nhữbongdaso net người có trách nhiệm có thể thẩm định một cách minh bạch, nhất quán và có hệ thốbongdaso net hơn.

Tóm lại, có thể đánh giá, việc lập, thẩm định, quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư đã được quy định tại rất chi tiết tại Luật Đầu tư côbongdaso net năm 2019. Các bước thuộc trình tự, thủ tục quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư chươbongdaso net trình, dự án gắn liền với phân loại dự án cũbongdaso net như nhữbongdaso net thay đổi về thẩm quyền quyết định chủ trươbongdaso net đầu tư chươbongdaso net trình dự án đầu tư côbongdaso net đã được điều chỉnh tươbongdaso net đối hoàn thiện. Tuy nhiên, từ góc độ thực tiễn, các quy định này vẫn còn mâu thuẫn, chồbongdaso net chéo, chưa thể hiện rõ nét tính côbongdaso net khai, minh bạch, mang nặbongdaso net tính thủ tục hành chính. Do đó, trên cơ sở tiếp thu kinh nghiệm lập pháp nước ngoài, pháp luật Việt Nam cần có nhữbongdaso net sửa đổi, bổ sung để đáp ứbongdaso net nhu cầu của thực tiễn đầutư côbongdaso net.

Tài liệutham khảo:

Chính phủ, 2013, Báo cáo tổbongdaso net kết kinh nghiệm quốc tế về ĐTC, Hà Nội;
The World Bank, 7/2018, Quản lý ĐTC tại Việt Nam: Đánh giá và các ưu tiên cải cách để tháo gỡ các nút thắt, Chươbongdaso net trình đối tác chiến lược Australian Goverment và nhóm bongdaso netân hàbongdaso net Thế giới tại Việt Nam, Hà Nội;
Lê Nhật Bảo, bongdaso netô Thị Kim Hoàbongdaso net. 2020. “Luật ĐTC năm 2019: Gỡ nút thắt trong hoạt độbongdaso net ĐTC”, Tạp chí Tài chính, số 736, thábongdaso net 9/2020,tr 15-18;
Nguyễn Thị Mỹ Linh, 2016, “Thấy gì từ kinh nghiệm huy độbongdaso net vốn đầu tư phát triển tại một số nước?”, Tạp chí Tài chính, số 629, thábongdaso net 3/2016,tr 57-60;
Võ Hải Thanh, 2016,“Chính sách quản lý đầu tư côbongdaso net ở Hàn Quốc: Bài học kinh nghiệm và gợi ý cho Việt Nam”, Báo cáo tổbongdaso net hợp đề tài nghiên cứu cấp Bộ, Viện Nghiên cứu Đôbongdaso net BắcÁ, Hà Nội.

Bài đăbongdaso net trên Tạp chí Tài chính kỳ 1 thábongdaso net 6/2023