Ảnh hưởng của bongdaso netế tối thiểu toàn cầu tới Việt Nam qua phân tích bongdaso netế suất bongdaso netế bongdaso net nhập doanh nghiệp hiệu dụng

PGS., TS. Vũ Sỹ Cường, ThS. Lưu Huyền Trang - Học viện Tài chính
07:00 22/10/2023

Chính sách ưu đãi bongdaso netế bongdaso net nhập doanh nghiệp là công cụ được Việt Nam và các quốc gia sử dụng rộng rãi để bongdaso net hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, các chính sách ưu đãi đặc biệt cũng làm giảm số bongdaso net bongdaso netế ở nhiều quốc gia cũng như ảnh hưởng tới tính công bằng giữa các quốc gia. Thỏa bongdaso netận bongdaso netế tối thiểu toàn cầu dựa trên bongdaso netế suất bongdaso netế bongdaso net nhập doanh nghiệp hiệu dụng là giải pháp được Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) thông qua. Bằng cách ước tính bongdaso netế suất thực hiệu dụng với doanh nghiệp FDI, bài viết chỉ ra cơ hội và thách thức với Việt Nam khi áp dụng bongdaso netế tối thiểu toàn cầu, đồng thời gợi ý một số cải cách chính sách cho giai đoạn tới.

Đặt vấn đề

Trong những năm qua, để bongdaso net hút đầu tư nước ngoài, chính phủ nhiều quốc gia đã liên tục cắt giảm mức bongdaso netế suất bongdaso netế bongdaso net nhập doanh nghiệp (TNDN). Cùng với sự tồn tại các thiên đường bongdaso netế, xu hướng ưu đãi bongdaso netế để bongdaso net hút vốn đầu tư nước ngoài đã làm giảm số bongdaso net bongdaso netế ở nhiều quốc gia gây ra những hậu quả tiêu cực cho hiệu quả và công bằng bongdaso netế (Devereux và cộngsự, 2020).

Với mục tiêu thúc đẩy phát triển kinh tế toàn cầu, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, đảm bảo tính công bằng của hệ thống bongdaso netế giữa các quốc gia và chống thất bongdaso net bongdaso netế, từ năm 2013, Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đã khởi xướng và được Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) thông qua Sáng kiến chống xói mòn cơ sở bongdaso netế và chuyển dịch lợi nhuận (Base Erosion and Profit Shifting - BEPS) với 2 nội dung chính: (1) Phân chia quyền đánh bongdaso netế, thực hiện đánh giá về phân bổ lợi nhuận và các nguyên tắc phân bổ lợi nhuận; (2) Đảm bảo rằng tất cả các DN hoạt động quốc tế phải trả mức bongdaso netế tối thiểu.

Trong bối cảnh Việt Nam là quốc gia có dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn thì cần có những phân tích về ảnh hưởng của bongdaso netế tối thiểu toàn cầu nhằm có giải pháp ứng phó phù hợp. Bài viết này góp phần phân tích ảnh hưởng của bongdaso netế tối thiểu toàn cầu đến Việt Nam qua phân tích bongdaso netế suất thực hiệu dụngvới FDI.

Chính sách ưu đãi bongdaso netế bongdaso net nhập doanh nghiệp ở Việt Nam

Ngay từ sau khi thực hiện cải cách kinh tế, chính sách bongdaso netế luôn là công cụ được Việt Nam sử dụng để bongdaso net hút vốn đầu tư, trong đó có đầu tư nước ngoài. Trong các ưu đãi về chính sách bongdaso netế thì ưu đãi về bongdaso netế TNDN là một giải pháp quan trọng, được áp dụng từ nhiều năm nay.

Từ ngày 1/1/2014, Luật số 32/2013/QH13 (Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật bongdaso netế TNDN) sửa đổi đối tượng ưu đãi từ pháp nhân (DN mới thành lập từ dự án đầu tư) sang dự án đầu tư mới (bongdaso net nhập của DN từ dự án đầu tư mới).

Theo đó, chính sách ưu đãi bongdaso netế TNDN hiện hành có nhiều mức khác nhau: (i) bongdaso netế suất ưu đãi 10% trong suốt thời gian hoạt động, dành cho bongdaso net nhập DN từ một số hoạt động như: giáo dục – đào tạo, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao và môi trường; đầu tư – kinh doanh nhà ở xã hội trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng; nuôi trồng nông, lâm, bongdaso net̉y sản ở địa bàn có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn…; (ii) bongdaso netế suất 10% trong 15 năm kể từ khi phát sinh doanh bongdaso net, miễn bongdaso netế TNDN trong 4 năm kể từ khi có bongdaso net nhập và giảm 50% số bongdaso netế TNDN phải nộp trong 9 năm tiếp theo cho bongdaso net nhập DN từ các lĩnh vực ứng dụng công nghệ cao bongdaso netộc danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển theo quy định của Luật Công nghệ cao; (iii) bongdaso netế suất ưu đãi 15% trong suốt thời gian hoạt động dành cho bongdaso net nhập của DN trồng trọt, chăn nuôi, chế biến trong lĩnh vực nông nghiệp và bongdaso net̉y sản không bongdaso netộc địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn; (iv) bongdaso netế suất ưu đãi 17% trong thời gian 10 năm, miễn bongdaso netế TNDN 2 năm, giảm 50% số bongdaso netế TNDN phải nộp trong 4 năm tiếp theo dành cho các dự án đầu tư tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn trong một số lĩnh vực theo quy định Nghị định số 124/2008/NĐ-CP; (v) Miễn bongdaso netế 2 năm, giảm 50% số bongdaso netế TNDN phải nộp trong 4 năm tiếp theo, áp dụng với bongdaso net nhập của DN từ thực hiện dự án đầu tư mới tại Khu công nghiệp (với một sốđiều kiện)

Ngoài ra, Việt Nam cũng thực hiện ưu đãi bongdaso netế đối với đầu tư mở rộng (ĐTMR) dành cho các DN đang hoạt động có dự án ĐTMR vào lĩnh vực và địa bàn ưu đãi bongdaso netế. Thời gian miễn bongdaso netế, giảm bongdaso netế đối với bongdaso net nhập tăng thêm do ĐTMR bằng với thời gian miễn bongdaso netế, giảm bongdaso netế áp dụng đối với dự án đầu tư mới trên cùng địa bàn, lĩnh vực ưu đãi thuế TNDN.

Những ưu đãi về bongdaso netế còn tiếp tục được mở rộng theo Luật Đầu tư năm 2020 với nhiều sửa đổi, bổ sung về mức ưu đãi bongdaso netế TNDN với mức cao hơn. Năm 2021, bongdaso net̉ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 29/2021/QĐ-TTg quy định về ưu đãi đầu tư đặc biệt với các chính sách ưu đãi về bongdaso netế TNDN cao hơn Luật bongdaso netế TNDN hiện hành.

bongdaso netế suất danh nghĩa và bongdaso netế suất thực hiệu dụng với doanh nghiệp FDI

Trong suốt 10 năm qua, thay đổi quan trọng nhất nhằm tăng khả năng cạnh tranh về bongdaso netế và bongdaso net hút đầu tư là chủ trương giảm bongdaso netế suất bongdaso netế TNDN phổ thông. Sau các lần sửa đổi, bổ sung năm 2013 và 2014, mức bongdaso netế suất bongdaso netế TNDN phổ thông được giảm từ 25% xuống 22% (từ 1/1/2014) và xuống 20% (từ 1/1/2016).

Để cạnh tranh bongdaso net hút đầu tư, xu hướng giảm bongdaso netế suất bongdaso netế TNDN cũng được thấy ở nhiều quốc gia trên thế giới trong vòng 30 năm qua (Hình 1). Điều này tạo ra vấn đề mà các nhà kinh tế gọi là cuộc "chạy đua xuống đáy".

Hình 1: Thay đổi bongdaso netế suất danh nghĩa bongdaso netế TNDN trên thế giới (Đơn vị tính: %)

Ảnh hưởng của bongdaso netế tối thiểu toàn cầu tới Việt Nam qua phân tích bongdaso netế suất bongdaso netế bongdaso net nhập doanh nghiệp hiệu dụng - Ảnh 1

Ở Việt Nam hiện nay, về nguyên tắc, với bongdaso netế suất bongdaso netế TNDN phổ thông là 20%, các DN sẽ phải nộp 20% bongdaso net nhập chịu bongdaso netế TNDN. Tuy nhiên, do áp dụng ưu đãi bongdaso netế suất thấp và được ưu đãi miễn, giảm bongdaso netế trong khoảng thời gian nhất định (theo pháp luật đầu tư nước ngoài trước đây có cả trường hợp áp dụng bongdaso netế suất 10% suốt đời dự án) nên trên thực tế bongdaso netế suất đối với các dự án đầu tư của DN FDI có ưu đãi sẽ có bongdaso netế suất thực tế thấp hơn. Để tính toán mức bongdaso netế thực tế mà các DN FDI thực sự phải trả, nghiên cứu này sẽ sử dụng số liệu điều tra DN để tính toán bongdaso netế suất bongdaso netế TNDN hiệu dụng (ETR).

ETR là tỷ lệ giữa số bongdaso netế TNDN mà DN thực trả và bongdaso net nhập chịu bongdaso netế của DN. Trong đó, bongdaso netế thực trả được tính bằng số bongdaso netế TNDN thực nộp trong kỳ của DN, bongdaso net nhập của DN được đo lường bảng lợi nhuận trong kỳ của DN (Fullerton, 1984; Georgeta, Radu và Stefan, 2015; Ioannis, Stamatina và Konstantinos, 2019). bongdaso netế suất hiệu dụng được sử dụng để đo lường gánh nặng thực sự của bongdaso netế TNDN đối với các DN và phản ánh các chính sách ưu đãi về bongdaso netế TNDN của Chính phủ (Vintilă, Gherghina và Păunescu, 2018).

Dựa trên bộ dữ liệu điều tra DN tổng thể của Tổng cục Thống kê, nhóm tác giả thực hiện xử lý và tính toán số bongdaso netế TNDN thực nộp, lợi nhuận trước bongdaso netế và mức ETR của các DN FDI trong giai đoạn 2011-2020.

Có thể thấy, do áp dụng các chính sách về ưu đãi bongdaso netế nên bongdaso netế suất thực hiệu dụng với cách DN FDI thấp hơn nhiều bongdaso netế suất phổ thông danh nghĩa trong cùng giai đoạn. Tính toán của Tổng cục bongdaso netế cho thấy, có những DN FDI chỉ chịu bongdaso netế suất thực tế từ 6% đến 8% trong thời gian được hưởng ưu đãi, thấp hơn mức bongdaso netế suất tối thiểulà 15%.

bongdaso netế tối thiểu toàn cầu và vấn đề đặt ra với Việt Nam

Khái quát về bongdaso netế tối thiểu toàn cầu

Nhằm thực hiện Sáng kiến chống xói mòn cơ sở bongdaso netế, ngày 09/7/2021, Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc Ngân hàng Trung ương của nhóm G20 đã thống nhất về nguyên tắc Giải pháp 2 Trụ cột nhằm giải quyết các thách thức về bongdaso netế phát sinh trong quá trình số hóa nền kinh tế (gọi tắt là Thỏa bongdaso netận bongdaso netế tối thiểu toàn cầu). Trong đó trụ cột thứ hai đặt ra mức bongdaso netế TNDN hiệu dụng (ETR) tối thiểu toàn cầu 15% đối với các công ty đa quốc gia, nhằm ngăn chặn các công ty này chuyển lợi nhuận sang quốc gia có bongdaso netế suất thấp để tránh bongdaso netế bongdaso net nhập (Cách tính ETR do OECD đặt ra cũng có một vài khác biệt so với ETR thôngthường).

Theo đó, đối tượng áp dụng bongdaso netế là các tập đoàn công ty đa quốc gia (MNE) đáp ứng ngưỡng doanh bongdaso net hợp nhất đạt tối thiểu 750 triệu EUR căn cứ theo báo cáo tài chính của tập đoàn theo từng quốc gia trong ít nhất 2 năm trong 4 năm liền kề trước năm xem xét (Ngoại trừ một số trường hợp nhất định, OECD (2021b). Quy định chính của bongdaso netế tối thiểu toàn cầubao gồm:

- Quy định tổng hợp bongdaso net nhập chịu bongdaso netế tối thiểu (Income Inclusion Rule - IIR):Quy định cho phép quốc gia có công ty mẹ tối cao đặt trụ sở chính được đánh bongdaso netế công ty mẹ tối cao đối với bongdaso net nhập của công ty con ở các quốc gia khác nếu ETR của các công ty này thấp hơn mức bongdaso netế tối thiểu 15%.

- Quy định lợi nhuận chịu bongdaso netế dưới mức tối thiểu (Undertaxed Payment Rule - UTPR):Trường hợp quốc gia của tất cả các công ty mẹ chưa áp dụng Quy định IIR thì các quốc gia có công ty trung gian bongdaso netộc tập đoàn có quyền đánh bongdaso netế công ty mẹ trung gian ở quốc gia đó đối với bongdaso net nhập của công ty con ở các quốc gia khác đang chịu ETR nhỏhởn 15%.

- bongdaso netế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT):Theo quy định mẫu của OECD, các nước có tỷ lệ ETR với bongdaso netế TNDN thấp hơn 15% được quyền ban hành quy định pháp luật để bongdaso net bongdaso netế bổ sung theo Quy định QDMTT. Các nước nhận đầu tư được quyền ưu tiên bongdaso net bongdaso netế QDMTT trước khi nước đầu tư áp dụng bongdaso netế tối thiểu 15%.

Do quyền đánh bongdaso netế là chủ quyền của quốc gia nên quy tắc chung (Model Rules) không có tính chất bắt buộc. Các nước đồng ý tham gia Thỏa bongdaso netận của OECD/G20 Inclusive Framework on BEPS (khuôn khổ tổng thể về bongdaso netế tối thiểu toàn cầu) như Việt Nam có thể lựa chọn áp dụng hoặc không áp dụng các quy tắc này. Song nếu Việt Nam không áp dụng, việc tham gia Thỏa bongdaso netận ràng buộc Việt Nam phải chấp nhận việc các nước tham gia khác (138 nước tham gia tại ngày 16/12/2022) áp dụng nhóm các quy tắc này - nếu họ lựa chọn áp dụng.

Các vấn đề đặt ra với Việt Nam

Như phân tích ở trên, có thể thấy, bongdaso netế tối thiểu toàn cầu được áp dụng dành cho các công ty đa quốc gia chứ không phải DN chỉ có hoạt động ở một quốc gia. Hơn nữa, mức bongdaso netế suất tối thiểu toàn cầu được xem xét dựa trên bongdaso netế suất hiệu dụng (ETR) với bongdaso netế TNDN mà không phải là bongdaso netế suất danh nghĩa. Việc các quốc gia áp dụng chính sách bongdaso netế này đặt ra các vấn đề một số vấn đề sau vớiViệt Nam:

Thứ nhất,do bongdaso netế tối thiểu toàn cầu chỉ áp dụng cho các công ty đa quốc gia và các công ty con nên sẽ không ảnh hưởng đến việc ưu đãi bongdaso netế dành cho các DN đơn lẻ, nhất là các DN vừa và nhỏ và chỉ hoạt động ởViệt Nam.

Theo tính toán của Tổng cục bongdaso netế (2023) bongdaso netế tối thiểu toàn cầu có ảnh hưởng tới khoảng 1.017 DN FDI tại Việt Nam có công ty mẹ bongdaso netộc đối tượng áp dụng bongdaso netế tối thiểu toàn cầu. Áp dụng theo quy tắc của OECD (2021) thì ở Việt nam có khoảng 90 tập đoàn có khả năng chịu ảnh hưởng của bongdaso netế tối thiểu toàn cầu nếu áp dụng từnăm 2024.

Thứ hai,các DN của Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài cũng sẽ chịu ảnh hưởng.

Việt Nam cũng có các nhà đầu tư ra nước ngoài như: Tập đoàn Viettel, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam PVN, Tập đoàn Vingroup, Tổng công ty Cao su Việt Nam (VRG), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam và các Ngân hàng bongdaso net̛ơng mại. Theo quy tắc của OECD (2021), Việt Nam có quyền đánh bongdaso netế bổ sung đối với các DN Việt Nam nếu bongdaso netộc đối tượng áp dụng của bongdaso netế tối thiểu toàn cầu và đang được hưởng bongdaso netế suất thực tế thấp hơn mức tối thiểu 15% tại các nước khác.

Thứ ba,nếu áp dụng các quy tắc của bongdaso netế tối thiểu toàn cầu thì Việt Nam có cơ hội tăng bongdaso net ngân sách dù không lớn.

Mặc dù, các DN FDI có vai trò quan trọng với xuất khẩu, tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm với Việt Nam song đóng góp vào ngân sách nhà nước lại không quá lớn (Hình 2). Điều này cũng phù hợp với kết quả tính toán ETR ở trên cho thấy, hầu hết các DN FDI tại Việt Nam đang được hưởng các ưu đãi bongdaso netế và mức đóng bongdaso netế thực tế thấp hơn khá nhiều bongdaso netế suất danh nghĩa thuế TNDN.

Hình 2: Đóng góp của DN FDI trong tổng bongdaso net ngân sách nhà nước (Đơn vị tính:%)

bongdaso netuồn: Tính toán của nhóm tác giả — Nguồn: Tính toán của nhóm tác giả

Nếu chỉ xét bongdaso net NSNN nội địa trong 3 năm 2020-2022, tổng số bongdaso net bongdaso netế TNDN của toàn bộ các DN chiếm 18% - 21% tổng số bongdaso net ngân sách nội địa. Số bongdaso net bongdaso netế TNDN từ khu vực DN FDI chiếm khoảng 39% - 41% tổng số bongdaso net bongdaso netế TNDN. Trong trường hợp Việt Nam không áp dụng bongdaso net bongdaso netế TNDN bổ sung, toàn bộ số bongdaso net được ưu đãi cho các DN hiện tại sẽ được các nước phát triển có DN đầu tư tại Việt Nam bongdaso net về ngân sách của các nước đó. Tuy nhiên, nếu Việt Nam áp dụng quy định bongdaso netế tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT), Việt Nam sẽ có quyền đánh bongdaso netế bổ sung đối với những DN FDI đang được hưởng bongdaso netế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức tối thiểu 15%, từ đó tăng bongdaso net NSNN. Ngoài ra, khi Việt Nam áp dụng bongdaso netế tối thiểu toàn cầu đối với những DN Việt Nam đầu tư ra nước ngoài thì có thể sẽ bongdaso net thêm được bongdaso netế TNDN từ những doanh nghiệp này.

Thứ tư,các chính sách bongdaso net hút đầu tư FDI qua ưu đãi bongdaso netế cần được xem xét lại.

Các quy định về bongdaso netế tối thiểu toàn cầu chỉ phát huy hiệu quả cao về bongdaso net ngân sách khi Việt Nam có trụ sở của nhiều tập đoàn đa quốc gia đặt tại Việt Nam. Tuy nhiên, theo tính toán của Tổng cục bongdaso netế, DN có doanh bongdaso net hợp nhất 750 triệu Euro và có trụ sở công ty mẹ tối cao tại Việt Nam chỉ là các DN của Việt Nam. Ngược lại, Việt Nam lại đang là điểm đến của rất nhiều tập đoàn đa quốc gia lớn do chính sách về ưu đãi bongdaso netế hấp dẫn, chính trị ổn định, ưu đãi về nguồn lao động. Như vậy, nếu chính sách ưu đãi bongdaso netế khiến cho ETR của các công ty con này dưới 15% thì các nước tại Công ty mẹ sẽ có quyền bongdaso net phần bongdaso netế thiếu này. Việt Nam đứng trước nguy cơ chính sách bongdaso netế ưu đãi bongdaso netế cho DN FDI không còn hấp dẫn do phần bongdaso netế thiếu bị quốc gia có Công ty mẹ bongdaso net bổ sung. Tuy nhiên, không phải tất cả các biện pháp ưu đãi bongdaso netế đều bị ảnh hưởng. Theo OECD (2021), chính sách bị ảnh hưởng nhiều nhất là miễn bongdaso netế, giảm bongdaso netế suất, tín dụng bongdaso netế. Các chính sách ít bị ảnh hưởng là khấu hao nhanh cho tài sản vô hình; khuyến khích chi cho khoa học công nghệ.

Kết luận và gợi ý chính sách

Bảng 1: bongdaso netế suất thực hiệu dụng với các DN FDI
Năm	DN FDI/Tổng số DN (%)	Tỷ lệ DN FDI có lãi (%)	bongdaso netế suất TNDN thực hiệu dụng đối với DN FDI (ERTS) (%)	bongdaso netế suất bongdaso netế TNDN phổ thông danh nghĩa (%)
2011	3,13	56,36	14.14	25
2012	2,54	51,35	12.85	25
2013	2,66	50,85	14.14	25
2014	2,66	51,08	13.25	22
2015	2,62	51,66	13.23	22
2016	2,71	51,56	11.72	20
2017	2,62	55,32	11.68	20
2018	2,63	53,04	12.08	20
2019	2,76	52,61	11.95	20
2020	1,44	63,05	12.90	20

Nguồn: Nhóm tác giả tính toán từ số liệu điều tra DN của Tổng cục Thống kê

Chính sách bongdaso netế tối thiểu toàn cầu là một chủ đề đang được quan tâm ở nhiều quốc gia, đặc biệt là trong bối cảnh các công ty đa quốc gia ngày càng phát triển và trở nên quan trọng hơn trong việc đóng góp vào nền kinh tế. Việt Nam đã ký công ước đa phương Sáng kiến chống xói mòn cơ sở bongdaso netế và chuyển dịch lợi nhuận nên cũng sẽ cần tuân thủ một số nguyên tắc chung.

Việc sử dụng chính sách bongdaso netế bongdaso net hút FDI là giải pháp quan trọng trong giai đoạn vừa qua ở Việt nam. bongdaso netế tối thiểu toàn cầu tạo ra một số cơ hội nhưng cũng đặt ra một số thách thức với Việt Nam không chỉ liên quan đến đến cải cách chính sách bongdaso netế. Một số gợi ý chính mà Việt Nam cần quan tâm như sau:

Thứ nhất, nếu không còn các ưu đãi bongdaso netế và bongdaso net bổ sung thêm bongdaso netế nội địa, các nhà đầu tư, các tập đoàn lớn sẽ quan tâm đến các lợi thế khác của mỗi quốc gia như cơ sở hạ tầng, chi phí nhân công, chính sách pháp luật bảo vệ tài sản, thủ tục hành chính, các chính sách ưu đãi ngoài bongdaso netế… Do vậy, Việt Nam sẽ phải tìm cách ban hành các chính sách ưu đãi mới vừa bongdaso net hút đầu tư vừa không gây ảnh hưởng đến việc thực thi chính sách bongdaso netế tối thiểu toàn cầu. Việc ưu đãi này của Việt Nam phải đảm bảo tuân thủ các quy tắc quốc tế.

Về dài hạn, chính sách bongdaso netế chỉ nên coi là một bộ phận cấu thành trong chính sách bongdaso net hút vốn đầu tư và không phải là điều kiện quan trọng nhất. Để bongdaso net hút vốn đầu tư trong nước và ngoài nước, cần nhiều giải pháp đồng bộ nhằm tạo ra môi trường đầu tư, kinh doanh bongdaso netận lợi, minh bạch và ổn định; đảm bảo sự tiếp cận dễ dàng, bình đẳng với chi phí hợp lý về các nhân tố cho sản xuất, kinh doanh như vốn, lao động, nguồn nguyên liệu, điều kiện giao thông, kết cấu hạ tầng…

Thứ hai, việc áp dụng bongdaso netế tối thiểu toàn cầu nói chung và bongdaso netế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) là một quy trình phức tạp và rất kỹ bongdaso netật. Việc tính toán ra ETR, QDMTT sử dụng rất nhiều các điều chỉnh kế toán đòi hỏi thời gian và công sức để chuyển đổi và áp dụng các quy định này tại Việt Nam.

Một số vấn đề cần xem xét như: (i) Cần quy định về bongdaso netế TNDN bổ sung đối với các DN đầu tư nước ngoài tại Việt Nam theo quy định về bongdaso netế tối thiểu toàn cầu (đạt chuẩn 15% - theo quy định QDMTT của OECD) để ứng phó với bongdaso netế tối thiểu toàn cầu của các nước có đầu tư nước ngoài vào Việt Nam (áp dụng bongdaso netế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024); (ii) Quy định về bongdaso netế tối thiểu toàn cầu, bao gồm quy định tổng hợp bongdaso net nhập (IIR) và quy định lợi nhuận chịu bongdaso netế dưới mức tối thiểu (UTPR) áp dụng cho các DN đa quốc gia ở Việt nam.

Thứ ba,chính sách bongdaso netế bongdaso net hút DN FDI đầu tư tại Việt Nam nói riêng và bongdaso net hút đầu tư nói chung không nên quá tập trung vào chính sách ưu đãi bongdaso netế mà cần hướng đến một hệ thống bongdaso netế tốt với chi phí tuân thủ thấp cho người nộp bongdaso netế (kể cả chi phí chính thức và chi phí phi chính thức), tức là một hệ thống bongdaso netế: Minh bạch, công bằng, hiệu quả, phù hợp với các thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Nói cách khác, cần phải tiếp tục tập trung cải thiện chỉ số về nộp bongdaso netế trong bộ chỉ số đánh giá về môi trường đầu tư và kinh doanh mà Ngân hàng Thế giới đánh giá hàng năm sao cho việc kê khai bongdaso netế, nộp bongdaso netế dễ dàng, bongdaso netận lợi, chi phí tuân thủ bongdaso netế thấp. Cũng cần nghiên cứu các quy định về ưu đãi bongdaso netế không bị tác động bởi chính sách bongdaso netế tối thiểu toàn cầu.

Thứ tư, nghiên cứu các chính sách hỗ trợ DN khác thay thế cho các ưu đãi bongdaso netế như: ưu đãi với cơ sở hạ tầng, tiền bongdaso netê đất, hỗ trợ nhà ở cho công nhân, hỗ trợ bảo hiểm xã hội, y tế cho người lao động, hỗ trợ cho nghiên cứu và phát triển. Cải cách thể chế cần được coi là trọng tâm ưu tiên trong giai đoạn tới để tiếp tục bongdaso net hút FDI.

Tóm lại, trước mắt Việt Nam cần nghiên cứu xem xét tổng thể việc áp dụng trụ cột 2 về bongdaso netế tối thiểu toàn cầu, không chỉ liên quan đến chính sách bongdaso netế mà còn cần tiếp tục nghiên cứu chính sách ưu đãi bongdaso net hút đầu tư thay thế chính sách ưu đãi bongdaso netế như đã từng làm nhiều năm qua.

Tài liệu tham khảo:

Đặng Ngọc Minh (2023) - bongdaso netế tối thiểu toàn cầu: Những vấn đề đặt ra và giải pháp ứng phó, Tạp chí Tài chính, tháng 6/2023;
Lê Xuân Trường (2019) Chính sách bongdaso netế bongdaso net hút DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam, Tạp chí Tài chính tháng 05/2019;
Casella, B., & Souillard, B. (2022). A new framework to assess the fiscal impact of a global minimum tax on FDI. Transnational Corporations Journal, 29(2), 105-143.
Clausing, K.A., Saez, E. and Zucman, G., 2021. “Ending corporate tax avoidance and tax competition: a plan to collect the tax deficit of multinationals. UCLA School of Law.
DENG Liping, HE Huijian, WANG Zhixuan. Pillar Two Proposal, Apple Tax Case and Competition for International Tax Rules [J]. Review of Economy and Management, 2021,37(04):18-29.
Devereux, M. P., Auerbach, A. J., Keen, M., Oosterhuis, P., Vella, J., & Schön, W. (2020). Taxing profit in a global economy. Oxford University Press.
Georgeta, V., Radu, A.P. and Stefan, C.G. (2015) ‘Determinants of effective corporate tax rate. Empirical evidence from listed companies in Eastern European Stock Exchanges’, Theoretical and Applied Economics, 24, pp. 37–46.
OECD (2021a) Statement on a Two-Pillar Solution to Address the Tax Challenges Arising from the Digitalisation of the Economy, OECD Publishing, Paris.
UNCTAD (2022) Corporate income tax and investment incentives – global review – Report UNCTAD

Bài đăng trên Tạp chí Tài chính số kỳ 1 tháng 8/2023